Blog

Οσία Θεοπίστη, Η κόρη της Αγίας Θεοδώρας της Μυροβλύτιδος η οποία έγινε ηγουμένη της

(9ος αι.)

Τιμάται 3/4 Αυγούστου

Η οσία Θεοπίστη, κόρη της οσίας Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκη, της μυροβλύτιδος και θαυματουργού, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη μετά τη βίαιη φυγή της οσίας Θεοδώρας και του συζύγου της από την Αίγινα περί το 825/830, εξαιτίας των συνεχών επιδρομών των σαρακηνών πειρατών στα νησιά του Σαρωνικού. 

Η Θεοπίστη υπήρξε το πρώτο και μοναδικό επιζήσαν τέκνο από τα τρία που απέκτησε η οσία Θεοδώρα· το γεγονός αυτό ώθησε τη Θεοδώρα και το σύζυγό της στην απόφαση να την προσφέρουν ως απαρχή [πρώτο παιδί] στο Θεό και να την αφιερώσουν σε ηλικία έξι ετών στο μονύδριο του ευαγγελιστή Λουκά, που βρισκόταν κοντά στην Κασσανδρεωτική Πύλη, στο ανατολικό μέρος της πόλεως, και στο οποίο ηγουμένευε η συγγενής της και αδελφή του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Αντωνίου του ομολογητή, Αικατερίνη.

Μετά το θάνατο της Αικατερίνης, η μικρή μονή του ευαγγελιστή Λουκά διαλύθηκε. Η οσία Θεοδώρα, που στο μεταξύ είχε χηρεύσει και είχε εισέλθει ως μοναχή στη μονή του πρωτομάρτυρος Στεφάνου [σημερινή Αγίας Θεοδώρας στο κέντρο της πόλης], έλαβε την κόρη της στη μονή του πρωτομάρτυρος Στεφάνου, όπου συναγωνίσθηκαν [αγωνίστηκαν μαζί] με θαυμαστό τρόπο στο σκάμμα της μοναχικής ζωής, κατορθώνοντας να νικήσουν, ύστερα από μεγάλους πειρασμούς που περιγράφονται στο Βίο της, το δεσμό της σαρκικής συγγένειας προς χάρη της μοναχικής υπακοής.

Το έτος 868 η Θεοπίστη εξελέγη ηγουμένη της μονής του πρωτομάρτυρος Στεφάνου, ύστερα από την επίμονη άρνηση της οσίας Θεοδώρας να προβληθεί [να αναδειχθεί] στο αξίωμα αυτό. Η διήγηση του βιογράφου της οσίας Θεοδώρας, Γρηγορίου κληρικού, είναι σ’ αυτό το σημείο χαρακτηριστική η σαρκική κόρη έγινε πνευματική μητέρα της Θεοδώρας.

Μετά το θάνατο της οσίας Θεοδώρας, επί ηγουμενίας της Θεοπίστης, πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή του λειψάνου της, την 3η Αυγούστου 894, το οποίο κατατέθηκε στο παρεκκλήσιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στο δεξιό μέρος του καθολικού της Μονής. Όλες αυτές τις πληροφορίες για την οσία Θεοπίστη τις αντλούμε από το Βίο της οσίας Θεοδώρας, κείμενα για τη σύνταξη των οποίων η Θεοπίστη απετέλεσε τη βασικότερη πηγή.

Δεν διαθέτουμε καμμία άλλη πληροφορία για την οσία Θεοπίστη… εκτός από ένα θαυμαστό περιστατικό που μαρτυρείται στο συναξάριο της οσίας Θεοδώρας (5 Απριλίου) που υπάρχει στο Κωνσταντινουπολιτικό Συναξάριο. Σύμφωνα μ’ αυτό στον τάφο της οσίας Θεοδώρας (προφανώς μετά την ανακομιδή του λειψάνου της) ενταφιάστηκε αργότερα και η ηγουμένη της. Πρέπει, όπως έχει υποστηριχθεί πρόσφατα με πειστικότητα, να θεωρήσουμε πως η ηγουμένη αυτή, που το σκήνωμά της ενταφιάσθηκε μαζί με το άγιο λείψανο της οσίας Θεοδώρας, δεν θα μπορούσε να είναι καμμία άλλη εκτός από την κόρη της, συμμονάστρια και ηγουμένη της, Θεοπίστη.

Στην αρχαιότερη έντυπη Ακολουθία της οσίας Θεοδώρας (Μοσχόπολη 1731) έχει συμπεριληφθεί, μεταξύ των αγιολογικών και υμνογραφικών κειμένων για την οσία Θεοδώρα, και ένας ανώνυμος κανόνας για την οσία Θεοπίστη (σσ. 29-32), ενώ πλήρης Ακολουθία της συμπεριλαμβάνεται στην έντυπη Ακολουθία της οσίας Θεοδώρας, του έτους 1853: “Μηνί τω αυτώ τετάρτη, μεθέορτα της αγίας Θεοδώρας, μεθ’ ων ψάλλομεν και την ακολουθίαν της αγίας Θεοπίστης θυγατρός αυτής” (σσ. 65-75). Σ τις σσ. 71-72 βρίσκεται το μοναδικό γνωστό συναξάριό της, το οποίο αποτελεί συρραφή όλων σχεδόν των πληροφοριών που δίνει ο Γρηγόριος κληρικός για το πρόσωπό της.

Η εορτή της οσίας Θεοπίστης έχει επικρατήσει να τιμάται κατά την ημέρα της ανακομιδής του λειψάνου της οσίας Θεοδώρας, στις 3 Αυγούστου. Ο συνεορτασμός αυτός σχετίζεται άμεσα με την συναπεικόνιση των δύο οσίων γυναικών, τόσο στη λιθόγραφη εικόνα τους, που υπάρχει στην Ακολουθία του 1853, όσο και σε μεταγενέστερες εικόνες που αντλούν το θέμα τους απ’ αυτήν. 

Αξίζει επίσης να σημειωθεί και η εορτολογική μετατόπιση της μνήμης της οσίας Θεοπίστης κατά μία ημέρα (“Τω αυτώ μηνί τετάρτη Αυγούστου. Μνήμη της οσίας Θεοπίστης θυγατρός της Αγίας Θεοδώρας”), που σημειώνεται στην Ακολουθία του 1853, που ήδη μνημονεύσαμε.

Από το βιβλίο το «Αγιολόγιον της Θεσσαλονίκης», τόμος β’, του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών Θεσσαλονίκης, της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, έκδοση Ιερά Μονή Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια Στ.Κ.