Blog

Ο Άγιος Θεωνάς Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και η αινιγματική προφητεία του Οσιομάρτυρα Ιακώβου

Ο Άγιος Θεωνάς έζησε τον 16ο αιώνα, δηλαδή επί τουρκοκρατίας, και μοιάζει να αποτελεί μια οσιακή συνέχεια των μεγάλων νηπτικών οσίων των προηγουμένων αιώνων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις πηγές που υπάρχουν για την ζωή του, τον συναντούμε πρώτη φορά ως ιερομόναχο στην κοινοβιακή ιερά μονή Παντοκράτορος του Αγίου Όρους. Δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία από την προηγούμενη ζωή του.

Ο Άγιος Θεωνάς, παρ’ όλο που ζούσε σε κοινόβιο αγαπούσε πιο πολύ την ησυχαστική ζωή και έτσι συνδέθηκε με τον όσιο γέροντα Ιάκωβο ο οποίος ασκήτευε σε κελλί που βρισκόταν πάνω από την ιερά μονή Ιβήρων. (Αργότερα Σκήτη Τιμίου Προδρόμου Ιβήρων).

Ο γέροντας Ιάκωβος ήταν περιβόητος ανάμεσα στους πατέρες του Άθωνα «διά τας μυστικάς αποκαλύψεις, και ουράνια χαρίσματα» τα οποία αξιώθηκε να λάβει από τον Θεό. Αργότερα, μάλιστα, μαρτύρησε και ως οσιομάρτυρας γιορτάζεται την 1η Νοεμβρίου μαζί με τους δύο υποτακτικούς του τον διάκονο Ιάκωβο και τον μοναχό Διονύσιο οι οποίοι απαγχονίστηκαν μαζί του.

Ο Άγιος Θεωνάς, έχοντας αντίστοιχο ησυχαστικό ζήλο με τον όσιο γέροντα Ιάκωβο, συγκαταριθμήθηκε κι αυτός ως μέλος της συνοδείας του. Αργότερα, μάλιστα, αξιώθηκε να τον διαδεχτεί.

Φυγή από τον Άθωνα κατόπιν θείας αποκαλύψεως
Ο γέροντας Ιάκωβος μαζί με την συνοδεία του, αφού, αρχικά, μετακινήθηκαν σε ησυχαστικοτέρα μέρη του Άθωνα, εν τέλει έφυγαν από το Άγιον Όρος. Αυτό έγινε κατόπιν θείας αποκαλύψεως στον όσιο γέροντα. Η ευλογημένη, ησυχαστική συντροφία εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου στην Ανάληψη Δερβεκίστας της Αιτωλοακαρνανίας [Περβεκίστα της Ναυπάκτου την αναφέρει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στον βίο του Αγίου Θεωνά που έγραψε].

Εκεί ο γέροντας έγινε και πάλιν σημείο αναφοράς και πολύς κόσμος κατέφευγε κοντά του για να εξομολογηθεί και για να λάβει πνευματική καθοδήγηση. Η όλη αυτή πνευματική κίνηση γύρω από αυτόν δεν άρεσε ή καλύτερα ενόχλησε και έτσι από φθόνο τον διέβαλαν στους Τούρκους ως επαναστάτη. Για τον λόγο αυτό οι Τούρκοι τον συνέλαβαν και τον μετέφεραν στα Τρίκαλα, όπου τον φυλάκισαν μαζί με τους δύο υποτακτικούς του που προαναφέραμε.

Η αινιγματική προφητεία του Οσιομάρτυρα Ιακώβου
Σε μια επίσκεψή του ιερομονάχου Θεωνά και του μοναχού Μαρκιανού στον φυλακισμένο γέροντά τους, επειδή κατάλαβαν πως πλέον δεν θα επέστρεφε κοντά τους, τον ρώτησαν να τους πει τι θα πρέπει να κάνουν μετά την κοίμησή του.

Και ο άγιος γέροντας τους έδωσε μια ιδιαίτερα αινιγματική απάντηση την οποία ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης την αναφέρει στον βίο του Αγίου Θεωνά που συνέγραψε. Δεν παραλείπει, βεβαίως, και να την ερμηνεύσει σύμφωνα με την εξέλιξη της πορείας της συνοδείας του Οσιομάρτυρα Ιακώβου.

Είπε λοιπόν ο Οσιομάρτυρας Ιάκωβος:
«Όταν Θεού ευδοκία ελευθερωθώμεν εκ των χειρών του Βασιλέως, μέλλομεν απελθείν πρώτον εις τον Πατριάρχην, έπειτα εις την μεγάλην Βλαχίαν, και όταν απέλθωμεν εκεί, πλέον δεν φοβούμεθα πειρασμούς· μετά ταύτα θέλομεν έλθει ημείς εκ των άνω, και σεις εκ των κάτω, και πλησίον της Θεσσαλονίκης θέλομεν συναχθή, και Θεού συνεργούντος, ευρεθήσεται Μοναστήριον εις κατοίκησιν ημών, και γινόμεθα αχώριστοι, και εν τω νυν αιώνι, και εν τω μέλλοντι».

Το μαρτύριο του αγίου Ιακώβου και των μαθητών του και η διαδοχή του γέροντα
Εν τω μεταξύ ο γέροντας Ιάκωβος με τους δύο υποτακτικούς του μετά από φρικτά βασανιστήρια στο Διδυμότειχο και την Αδριανούπολη, όπου τους μετέφεραν, απαγχονίστηκαν την 1 Νοεμβρίου του 1519. Έτσι συγκαταλέχθηκαν στο νέφος των μαρτύρων των επί της τουρκοκρατίας μαρτυρησάντων.

Και όσον αφορά την συνοδεία του Οσιομάρτυρα Ιακώβου ακολούθησε την εξής πορεία.
Λίγο πριν μαρτυρήσει ο οσιομάρτυρας γέροντάς τους, τους έστειλε επιστολή με την οποία τους προέτρεψε και συμβούλευσε: «να υποτάσσεσθε […] εις τον Παπά Θεωνά, καθώς και εις εμέ τον ίδιον, και τους λογισμούς σας εις αυτόν να εξομολογήσθε».

Έτσι, η συνοδεία, έχοντας πλέον τον ιερομόναχο Θεωνά ως «διάδοχον και προεστώτα» παρέμεινε στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου για έναν ακόμη χρόνο και μετά επέστρεψε στο Άγιον Όρος και εγκαταστάθηκε στην Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρα.

Ανακομιδή των λειψάνων των νεομαρτύρων, εγκατάσταση στην Αγία Αναστασία, εκλογή αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης

Ενώ βρίσκονταν στην Σιμωνόπετρα πληροφορήθηκαν πού ετάφησαν ο Οσιομάρτυρας γέροντάς τους Ιάκωβος και οι δύο άλλοι νεομάρτυρες αδελφοί της συνοδείας τους και έσπευσαν για την ανακομιδή των ιερών λειψάνων τους και την μεταφορά τους στο Άγιον Όρος.

Το 1522, όμως, η συνοδεία εγκατέλειψε τον Άθωνα γιατί δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν τα αναγκαία για την ζωή τους. Έτσι, έχοντας μαζί τους τα άγια λείψανα των αγίων νεομαρτύρων εγκαταστάθηκαν στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης στο μικρό εγκαταλειμμένο και ερειπωμένο μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας.

Η συνοδεία του Αγίου Θεωνά ανοικοδόμησε την μονή εκ βάθρων η οποία απετέλεσε στην συνέχεια ιδιαίτερο πνευματικό καταφύγιο, αφού συγκεντρώθηκαν στο νέο κοινόβιο 150 μοναχοί.
Ο άγιος έκτισε ιδιαίτερο ασκητικό κελλί εκτός της μονής, όπου κατά καιρούς μετέβαινε για να απολαμβάνει τους καρπούς της ησυχαστικής ζωής και, έτσι, να ανατροφοδοτεί, αντιστοίχως, και τους μοναχούς του.

Ο άγιος βίος του ηγουμένου Θεωνά δεν έμεινε κρυμμένος στο ησυχαστικό του καταφύγιο ούτε στο κοινόβιό του. Γι’ αυτό και λίγο μετά, το 1535, αναδείχθηκε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος δεν σταμάτησε να ζει ασκητικό βίο και συνέχισε με τον ίδιο ζήλο.

Λύση της αινιγματικής προφητείας τους Αγίου Ιακώβου

Όσο για την αινιγματική προφητική ρήση του Οσιομάρτυρα Αγίου Ιακώβου ο Άγιος
Νικόδημος ο Αγιορείτης την εξηγεί ως εξής:
«Ο μεν Πατριάρχης είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός· η δε μεγάλη Βλαχία είναι ο Παράδεισος, όπου ευρίσκονται αι ψυχαί των δικαίων· το δε, να έλθουν αυτοί από άνω και ετούτοι από κάτω, δηλοί [φανερώνει], αφού εμαρτύρησεν ο Άγιος Ιάκωβος μετά των μαθητών του Ιακώβου και Διονυσίου, ακούσαντες οι άλλοι μαθηταί του Αγίου, οι ζώντες, και μάλιστα ο Πατήρ ημών ο Θεωνάς (οίτινες ανεχώρησαν από την Πρεβέστικαν, οπού είπομεν, και ευρισκοντο τότε εις το Όρος του Άθω, εν τω Μοναστηρίω της Σιμόπετρας) ακούσαντες, λέγω, από ένα ιερέα Νικόλαον ονόματι, όντα εκ της Άρτης, ότι τα λείψανα των αγίων ήτον ενταφιασμένα κοντά εις την Αδριανούπολιν, έστειλαν και άνοιξαν τους τάφους αυτών, και έλαβον τα λείψανά τους, και λαμβάνοντες αυτά ανεχώρησαν από το Όρος, και ήλθον πλησίον της Θεσσαλονίκης. […]

Και του τούτο εφανέρονε το αίνιγμα· ότι, οι μεν μαθηταί του θέλουν έλθει από την Ναύπακτον και το άγιον Όρος, των οποίων η θέσις είναι κάτω και χαμηλή, τα δε τα λείψανα των Αγίων από την Αδριανούπολιν, της οποίας η τοποθεσία είναι επάνω, και ούτω μέλλουν να συναχθούν εις τούτο το Μοναστήριον, και να μένουν αχώριστοι, και εκείνοι όντες ζωντανοί και αυτοί όντες κεκοιμημένοι, και εις ταύτην την ζωήν με τα σώματα και εις την άλλην με τας ψυχάς, όπερ και εγένετο».

Η μνήμη του Αγίου Θεωνά Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τιμάται στις 4 Απριλίου και στην
μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας την 4η Κυριακή των νηστειών.

Στ.Κ.

 

Βιβλιογραφία

Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη, «Νέον Εκλόγιον» εκδόσεις Αστήρ.

Κέντρον Αγιολογικών Μελετών Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, «Το Αγιολόγιον της Θεσσαλονίκης», τόμος α’, έκδοση Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας. Τα του βίου του Αγίου Θεωνά υπογράφει ο Παναγιώτης Χρήστου. Και ψηφιακά από την ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης: http://www.imth.gr/default.aspx?lang=el-GR&loc=1&&page=147&saintid=79