Blog

Βασίλειος Λαούρδας: Η στρατιωτική εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου στην Ανατολή και η σεμνή και απέριττη αποστολή των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου προς τους Σλάβους

Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων 

Ομιλία του Βασίλειου Λαούρδα που πραγματοποιήθηκε το  1957*

Το 334 προ Χριστού ένας νέος βασιλεύς έφυγε από την Μακεδονία και έφθασε έως την καρδιά της Ανατολής, μεταφέροντας, παντού όπου πήγαινε, το φως του Ελληνισμού.

Η μεγάλη αυτή πορεία, που μετέφερε τον ελληνικό λόγο και τον ελληνικό πολιτισμό από το Αιγαίον πέλαγος έως την Άπω Ανατολή, είχε δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Το πρώτο ήταν ότι έγινε από βασιλέα στρατηλάτη και είχε τη μορφή πολεμικών επιχειρήσεων. 

Οι μάχες διαδέχονταν η μία την άλλη και λιγοστές ήταν οι πολιτείες ή οι πολιτισμοί που παραμείναν άθικτοι κάτω από τα πέλματα των Μακεδόνων στρατιωτών. 

Το δεύτερο χαρακτηριστικό της πορείας αυτής ήταν ότι έγινε σε μιαν εποχή που ο Ελληνισμός είχε πια δημιουργήσει τα μεγάλα πολιτιστικά επιτεύγματά του στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στην πολιτειολογία και στη φιλοσοφία, και είχε αρχίσει να παρακμάζη.

Τα δύο όμως αυτά χαρακτηριστικά δεν μειώνουν καθόλου την σημασία της ελληνικής διεισδύσεως στην Ανατολή, που το αποτέλεσμά της ήτανε να δημιουργηθούν πολυάριθμες καινούριες ελληνικές πολιτείες, να εξελληνισθούν ολόκληροι λαοί και πολιτισμοί και να δημιουργηθούν οι αναγκαίες γλωσσικές και πνευματικές προϋποθέσεις που συνετέλεσαν έπειτα στην διαμόρφωσι, στη διάδοσι και στην επιβολή του Χριστιανισμού.

Το 863 μετά Χριστόν έφυγαν, και πάλι από τη Μακεδονία, δύο αδελφοί και έφθασαν έως την καρδία των Σλάβων της Δύσεως, μεταφέροντας εκεί τον λόγο του Ευαγγελίου.

Αντίθετα όμως από τον χαρακτήρα που είχε η διείσδυσις των παλαιών συμπατριωτών τους στην Ασία, η πορεία των δύο Μακεδόνων προς τους Σλάβους ήτανε σεμνή και απέριττη, χωρίς στρατούς, χωρίς πολεμικές συγκρούσεις, χωρίς φωτιά και καταστροφές. 

Αντί για στρατιώτες, οι δύο αυτοί αδελφοί είχαν ως συνοδεία τους τρεις – τέσσερεις άλλους άγνωστους σήμερα σε μας, το ίδιο όμως ειρηνικούς και πράους, όπως ήταν αυτοί. Αντί για στρατιωτικές στολές, φορούσαν όλοι τους το ράσο του καλογήρου και αντί για σπαθιά, άρματα μάχης και πολιορκητικές μηχανές, είχανε μαζί τους μόνο το Ευαγγέλιο και μερικές ορθόδοξες εικόνες. 

Ο ειρηνικός αυτός χαρακτήρας ήτανε το πρώτο γνώρισμα της πορείας των Βυζαντινών αυτών προς τους Σλάβους. Το δεύτερο ήταν ότι έγινε στη μεγαλύτερη περίοδο του βυζαντινού πολιτισμού, σε μιαν εποχή όπου τα βυζαντινά στρατεύματα απλώνονταν πανίσχυρα στα σύνορα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, ενώ μέσα στην πρωτεύουσα είχε αρχίσει να αναθάλλη η κλασική παράδοσις πλάι στην μεγάλη δραστηριότητα των θεολόγων και των καλλιτεχνών της αυτοκρατορίας.

Τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ασία τα εξύμνησαν οι Έλληνες με όλους τους τρόπους που είχαν στη διάθεσί τους, με ποιήματα, με ιστορικά δοκίμια, με φιλοσοφικές πραγματείες, με αγάλματα και με πολυάριθμες λόγιες και λαϊκές παραδόσεις. 

Τα επιτεύγματα όμως των δύο Θεσσαλονικέων αδελφών, του Κυρίλλου και του Μεθοδίου, δεν απασχόλησαν καθόλου τους Βυζαντινούς. 

Οι ελληνικές πηγές δεν αναφέρουν τίποτε για τους δύο αυτούς αδελφούς, και το μεγάλο γεγονός που διαδραματίσθηκε στην αυλή του ηγεμόνος των Σλάβων Ραστισλάβου πέρασε απαρατήρητο από τους αγιογράφους, τους ιστορικούς και τους θεολόγους του Βυζαντίου. 

Και αυτό ακόμη το βυζαντινό εορτολόγιο, που περιλαμβάνει στον κατάλογο των αγίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας πολλούς εκλεκτούς του Θεού κατά τον ένατο αιώνα, δεν αναφέρει τίποτε για τους δύο αυτούς αδελφούς που εργάσθηκαν όσο λίγοι άλλοι για την δόξα της Ορθοδοξίας. 

Για να μάθουμε τη ζωή και τη δράσι τους θα πρέπη να ανατρέξουμε σε σλαβικές και σε λατινικές πηγές, στις δύο παλαιοσλαβονικές βιογραφίες τους, και όσα γράφει ειδικά για τον Μεθόδιο ο Αναστάσιος ο βιβλιοθηκάριος, της Ρωμαικής Εκκλησίας. Το ίδιο δεν είχαν ενδιαφερθή για τους δύο αυτούς Θεσσαλονικείς και οι νεώτεροι Έλληνες, που φαίνεται ότι νόμισαν πως ο βίος και η δράσις των δύο αυτών αδελφών αποτελεί υπόθεσι καθαρά σλαβική που δεν ενδιαφέρει τον Ελληνισμό. 

Οι Σλάβοι, όπως είναι αυτονόητο, γυρίζουν και ξαναγυρίζουν διαρκώς στη μνήμη των δύο αυτών αδελφών, που τους ετίμησαν ως αγίους και ως ιδρυτάς της Εκκλησίας των. Οι σλαβικές μελέτες για τους δύο αυτούς αδελφούς είναι αναρίθμητες σε όλες τις γλώσσες και σε όλες τις διαλέκτους των Σλάβων. Πολυάριθμα επίσης είναι και τα δημοσιεύματα σε γλώσσες ευρωπαϊκές, είτε από Σλάβους συγγραφείς, είτε από Ευρωπαίους που χρησιμοποιούν την σλαβική βιβλιογραφία.

Όσα παλαιά στοιχεία υπάρχουνε, εξετάζονται κάθε φορά με νέα προοπτική, τα δε ελάχιστα νέα που παρουσιάζονται, γίνονται δεκτά με ενθουσιασμό και αποτελούν την βάσι νέων πολυαρίθμων δημοσιευμάτων.

Αλλά η Ιεραποστολική εργασία των δύο αδελφών από τη Θεσσαλονίκη δεν πρέπει να μείνη υπόθεσι μόνο των Σλάβων. Η πόλις της Θεσσαλονίκης και η εκκλησία της έχουνε τα δικαιώματά τους, και μαζί με την πόλι και την εκκλησία της Θεσσαλον νίκης δικαιώματα έχει και το Βυζάντιο, και διά του Βυζαντίου ο Ελληνισμός, έργο του οποίου ήταν η είσοδος των Σλάβων στον κόσμο του Χριστιανισμού.

Συνεχίζεται

* Η μικρή αυτή πραγματεία είναι διάλεξις που έγινε στη Θεσσαλονίκη τον Μάιο του 1957, στη σειρά των διαλέξεων του Ιδρύματος Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου. Δημοσιεύθηκε στη «Νέα Εστία» του 1958 και αναδημοσιεύεται τώρα στη σειρά των εκδόσεων του Ιδρύματος με την ευκαιρία των εορτών Κυρίλλου και Μεθοδίου που οργάνωσε η Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης. Στη δημοσίευσί της τώρα περιλαμβάνονται και όσα τμήματα ήμουν τότε υποχρεωμένος να παραλείψω λόγω του περιορισμένου χρόνου της διαλέξεως.

Η πραγματεία του Βασίλειου Λαούρδα, «Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων»κ εκδόθηκε από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ίδρυμα Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1966.

Επιμέλεια Στ.Κ.