Blog

Πληροφορίες για τον κοινοβιακό μοναχισμό στην Θεσσαλονίκη μέσα από τον βίο της Αγίας Θεοδώρας

Η πληροφορία αναφέρεται στην Μονή του Πρωτομάρτυρα Στεφάνου στην οποία κοινοβίασε και ασκήθηκε η Αγία Θεοδώρα και μετά έλαβε την οσιακή κοίμησή της, τα θαύματα που επιτέλεσε και την μυροβλυσία της έλαβε το όνομά της. 

Πιο κάτω μπορείτε να διαβάσετε την παραπομπή 22 από τον «Βίο της Οσιομυροβλύτιδος Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκη» τον οποίο έγραψε ο Γρηγόριος Κληρικός και εξέδωσε ο καθηγητής Συμεών Πασχαλίδης1:  

Βίος 22.12-13· «και εν τω κοινοβίω επιθυμούσα ταύτην και μάλλον αύξειν»

«Γι’ αυτό, επιθυμώντας {η Αγία Θεοδώρα}2 να αυξήσει αυτή την αρετή ακόμη περισσότερο ακόμα και ζώντας μέσα στο κοινόβιο».

Ο Βίος είναι το πρώτο κείμενο στο οποίο γίνεται μνεία του κοινοβιακού μοναχισμού στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη περιοχή της. 

Επιπλέον, προβάλλεται συνειδητά και κατ’ επανάληψη ο κοινοβιακός μοναχικός βίος και παρουσιάζεται η ύπαρξη μιας άριστα οργανωμένης μοναστικής κοινότητος με βάση το κοινοβιακό σύστημα, από τις αρχές ήδη του 9ου αιώνος, στη στη μονή πρωτομ. Στεφάνου2, όπου εμόνασε, αγωνίστηκε «εν τω κοινοβιακώ σκάμματι» και αγίασε η οσία Θεοδώρα.

Πιο συγκεκριμενα, ο Γρηγόριος κληρικός αναφέρεται στον κανόνα της μονής (Βίος 22. 15-16), στην τυπική και ουσιαστική συμβολή της «προεστώσης» {της επικεφαλής, της ηγουμένης δηλαδή} στον πνευματικό αγώνα των μοναστριών (Βίος 22. 19-28), στα διακονήματα που έθετε στις μοναχές της (Βίος 23. 12-19- 24. 2-3), στην κοινή λατρεία και στις κοινές πνευματικές συναθροίσεις (Βίος 27. 11-14· 

«Κυριακή ημέρα ετύγχανεν, και πασών των αδελφών κατά τι μέρος του μοναστηρίου περί τας μεσημβρινάς ώρας άθροισθεισών και εκάστης αυτών περί ωφέλειαν ψυχής κινούσης λόγον») 

{Ήταν Κυριακή, και ενώ όλες οι αδελφές είχαν συγκεντρωθεί κατά τις μεσημβρινές ώρες σ’ ένα μέρος της μονής και η καθεμία τους έλεγε κάποιο ψυχωφέλιμο λόγο}, 

και, τέλος, στο κοινοτάφιο της μονής, για τη σκοπιμότητα του οποίου σημειώνει [Βίος 43. 20-24]· 

«δίκαιον είναι έλεγον μηδέ τελειωθείσαν των συνασκουσών χωρισθήναι, αλλ’ ως εν τοις μοναδικοίς κατορθώμασιν ούτως και εν τω τάφω ομού συνείναι τας ομοφρόνως δουλευσάσας Χριστώ, ως και έθος τοις μοναχοίς». 

{υποστήριζαν, ότι δεν είναι σωστό ν’ αποχωριστεί ούτε μετά το θάνατό της από τις συνασκήτριές της, αλλά να συγκατοικούν και στον τάφο, όπως κατά τη διάρκεια των μοναχικών αγώνων, αυτές που, με κοινό φρόνημα, υπηρέτησαν το Χριστό κι όπως άλλωστε συνηθιζόταν στους μοναχούς}.

Τέλος, αναφέρονται σχεδόν αυτολεξεί ευχές από την ακολουθία του μικρού σχήματος και «των προσχημάτων αρχαρίου» (Βλ. Goar, J., Euchologion sive rituale Graecorum, Graz 19602, pp. 379-381-382-388), στα σημεία όπου ο βιογράφος διηγείται την προσαγωγή της οσ. Θεοδώρας και της Θεοπίστης στο μοναχικό βίο η στις συμβουλές της προεστώσης Άννης προς την οσία Θεοδώρα.

1. Ο «Βίος της Οσιομυροβλύτιδος Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκη» τον οποίο έγραψε ο Γρηγόριος Κληρικός. Ο βίος της Αγίας Θεοδώρας μαζί με την «Εξιστόρηση της μεταθέσεως του τιμίου λειψάνου της Οσίας Μητέρας μας Θεοδώρας» του ιδίου συγγραφέως κυκλοφορούν σε ενιαίο τόμο με εισαγωγή, κριτικό κείμενο, μετάφραση σχόλια από τον καθηγητή Συμεών Πασχαλίδη και αποτελεί έκδοση Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας.

2. Όσα βρίσκονται μέσα σε αγκριστοειδείς αγκύλες {} αποτελούν παρεμάσεις του επιμελητή της ανάρτησης. Οι μεταφράσεις στην νεοελληνική προέρχονται από το βιβλίο ο «Βίος της Οσιομυροβλύτιδος Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκη» που αναφέρεται πιο πάνω στην παραπομπή 1. 

Επιμέλεια: Στ.Κ.