Blog

Άγιος Ιωσήφ ο Στουδίτης, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, Σε διαρκή σύγκρουση με το παλάτι και σε εξορίες!

Ιωσήφ ο Στουδίτης, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, υμνογράφος, άγιος (762-832)

 

Κείμενο του Παναγιώτη Χρήστου

(Απόσπασμα)

 

Επειδή δεν υφίσταται γι’ αυτόν ιδιαίτερη βιογραφία, ενώ το Συναξάριό του είναι βραχύτατο και όχι πολύ ακριβές, τις πληροφορίες περί αυτού πρέπει να συναγάγουμε από έμμεσες πηγές, όπως είναι ο Βίος του αδελφού του Θεοδώρου, και από τους χρονογράφους της εποχής.

Αδελφός του Θεοδώρου Στουδίτη, εγεννήθηκε λίγα χρόνια έπειτα από αυτόν, το 762, σε μία ευγενή και ευσεβή οικογένεια, που είχε άλλα δύο παιδιά, τον Ευθύμιο και τη νεώτερη Θεοκτίστη. Ο πατέρας τους Φωτεινός ήταν ανώτερος εφοριακός υπάλληλος, η δε μητέρα τους Θεοκτίστη ήταν αδελφή του Πλάτωνος, ο οποίος επρόκειτο να καταστή διάσημος ως θεμελιωτής της μονής Συμβόλων στη Βιθυνία, και αργότερα άλλων μοναστηριών, αλλά και ως μοναστικός ηγέτης γεμάτος σοφία και αρετή. 

Συνεμερίσθηκε με τον Θεόδωρο τις περιπέτειές του λόγω των πολιτικών και εκκλησιαστικών περιστάσεων. Σταθμό στην ιστορία της οικογενείας απετέλεσε η επί Λέοντος Δ’ κατάπαυσις του διωγμού κατά των εικονοφίλων (775). Τότε, μαζί με πλήθος μοναχών που επέστρεφαν στην πρωτεύουσα, εύρισκόταν και ο Πλάτων, ο οποίος εκίνησε το ενδιαφέρον όλων των μελών της οικογενείας της αδελφής του προς τον μοναχικό βίο. 

Το 780 διένειμαν μέρος των αγαθών τους, απελευθέρωσαν τους υπηρέτες των και αποσύρθηκαν, η μεν Θεοκτίστη με την κόρη της σ’ ένα μοναστήρι της Πόλεως, ο δε πατέρας με τα αγόρια στο κτήμα που είχε στο χωρίο της Βιθυνίας Σακκουδίων, όπου υπό την ηγεσία του Πλάτωνος συστήθηκε μοναστήρι που μετατράπηκε σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο. 

Την ηγεσία του το 794 ανέλαβε ο Θεόδωρος μετά την παραίτησι του Πλάτωνος για λόγους υγείας, αλλ’ αυτός δεν επρόλαβε να επιφέρη την κοινοβιακή μεταρρύθμισι, διότι κατά τον χρόνο της εμφανίσεως του λεγομένου μοιχειανού ζητήματος παρουσιάσθηκε ως εστία της αντιστάσεως της ζηλωτικής κινήσεως κατά του γάμου του νεαρού αυτοκράτορος Κωνσταντίνου στ’ με την αυλική Θεοδότη, η οποία ήταν και εξαδέλφη του Ιωσήφ μάλιστα. 

Η μονή καταδιώχθηκε και διαλύθηκε, ενώ ο Ιωσήφ μαζί με τον Θεόδωρο αποστάλθηκαν στις φυλακές της Θεσσαλονίκης το 795.

Μετά την απομάκρυνσι του Κωνσταντίνου από την εξουσία και την επικράτησι της μητέρας του Ειρήνης οι ζηλωταί επήραν ικανοποίησι. Ο Ιωσήφ, ελεύθερος πλέον, μετέβηκε με τον αδελφό του στη μονή Σακκουδίωνος, αλλά λόγω των αραβικών επιδρομών μετέφεραν τη δραστηριότητα τους στην Κωνσταντινούπολι, όπου τους παραχωρήθηκε η ημιέρημη λόγω των εικονομαχικών ερίδων μονή Στουδίου, την οποία ως ηγούμενος αναδιωργάνωσε ο Θεόδωρος και κατέστησε το ευρωστότερο μοναχικό ίδρυμα του Βυζαντίου και μέγα κέντρο του εκκλησιαστικού βίου και της παιδείας.

Τέλη του 806 ή αρχές του 807 εκλέχθηκε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης με την υποστήριξι του πατριάρχη Νικηφόρου, αλλά παρέμεινε εκεί μόνο για λίγον χρόνο, διότι κατά την επανεμφάνισι του θέματος του ιερέως που είχε ιερολογήσει τον γάμο του Κωνσταντίνου οι αδελφοί ετάχθηκαν εναντίον της συμβιβαστικής πολιτικής του πατριάρχη, γι’ αυτό και υποχρεώθηκαν να περιορισθούν στις πριγκηποννήσους χωριστά (809). 

Ο Ιωσήφ κατά την άνοδο στον θρόνο του Μιχαήλ Ραγκαβέ (811) αφέθηκε ελεύθερος, συνεργάσθηκε ομαλώς με τον πατριάρχη και είναι πιθανό, αλλ’ όχι βέβαιο, ότι αποκαταστάθηκε στην έδρα του, αν και κατά τον νέο διωγμό από τον Λέοντα Ε’ (815) ευρισκόταν στον Όλυμπο της Βιθυνίας. 

Μετά τον θάνατο του Λέοντος Ε’, το 820, αφέθηκε ελεύθερος, αλλά δεν του επιτράπηκε ούτε στην έδρα του στη Θεσσαλονίκη να επιστρέψη ούτε στην Κωνσταντινούπολι να εγκατασταθή. 

Επέθανε την 15 Ιουλίου. Τα λείψανά του μετακομίσθηκαν επί πατριαρχίας Μεθοδίου το 844 στην Κωνσταντινούπολι και, όπως τα του αδελφού του Θεοδώρου, κατατέθηκαν στη μονή Στουδίου δίπλα στα του θείου του Πλάτωνος.

Τιμάται κατά τα παλαιά μηνολόγια την 15 Ιουλίου, επέτειο του θανάτου του, κατά τα νεώτερα την 14 Ιουλίου, χωρίς ακολουθία, αλλά με ένα δίστιχο και βραχύ συναξάριο ιστορικώς ανακριβές.

 

Από το βιβλίο «Αγιολόγιον της Θεσσαλονίκης», τόμος α’, του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών Θεσσαλονίκης, της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, έκδοση Ιερά Μονή Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης.

Επιμέλεια: Στ.Κ.