Blog

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Τη μνήμη της αειπαρθένου και Θεομήτορος, πρέπει να την επιτελούμε με τις μεγαλύτερες ευφημίες!

Αγίου Γρηγορίου Παλαμά

Στην πάνσεπτη Κοίμηση της Πανυπέργαγνης Δέσποινας μας Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας

Απόσπασμα από τον τόμο, «Γρηγορίου Παλαμά έργα 10», των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς», εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια Παναγιώτης Χρήστου.

1. Την ομιλία μου σήμερα προς την αγάπη σας και πόθος την συνθέτει και χρέος· όχι μόνο διότι και θέλω εξ αιτίας της προς σας αγάπης και οφείλω κατά τους ιερούς θεσμούς να εμβάλλω λόγο σωτήριο στις φιλόθεες ακοές σας και να θρέψω μ’ αυτόν τις ψυχές σας, αλλά και διότι περισσότερο από κάθε άλλο θέμα χρεωστώ και αγαπώ να διηγούμαι στην εκκλησία τα μεγαλεία της αειπαρθένου και Θεομήτορος.

Αλλά ο μεν πόθος, που αντί απλού είναι διπλός, ανυψώνει και παρακαλεί και προτρέπει, η δε ανάγκη του χρέους και βιάζει· ο λόγος όμως δεν μπορεί να προσεγγίση τα υπεράνω του λόγου, όπως ούτε οφθαλμός δεν μπορεί να προσβλέπη ατενώς προς τον ήλιο. 

Επειδή όμως δεν είναι μεν δυνατό να εκφρασθούν τα υπέρ λόγο, είναι όμως δυνατό κατά φιλανθρωπία των υμνουμένων να υμνούμε, επιτρέπεται και τα άψαυστα να μη ψαύσωμε καθόλου και την με τα λόγια οφειλή ν’ αποδώσωμε και τον προς τη Θεομήτορα πόθο ν’ αφιερώσωμε δια των κατά τη δύναμή μας ύμνων.

2. Αν δε «ο θάνατος των οσίων είναι τίμιος και η μνήμη δικαίου συνοδεύεται από εγκώμια» (Ψαλμ. 115,6), πόσο μάλλον τη μνήμη της αγίας των αγίων, δια της οποίας επέρχεται όλη η αγιότης στους αγίους, δηλαδή τη μνήμη της αειπαρθένου και Θεομήτορος, πρέπει να την επιτελούμε με τις μεγαλύτερες ευφημίες. 

Όπως άλλωστε το πράττομε σήμερα που εορτάζομε την επέτειο της αγίας κοιμήσεως ή μεταστάσεώς της, που αν και μ’ αυτή είναι ολίγο κατωτέρα από τους αγγέλους εξεπέρασε σε ασύγκριτο βαθμό και τους αγγέλους και τους αρχαγγέλους και όλες τις επάνω από αυτούς υπερκόσμιες δυνάμεις δια της εγγύτητος προς τον Θεό των όλων και δια των από ανέκαθεν γραμμένων και πραγματοποιημένων σ’ αυτήν θαυμασίων.

3. Διότι γι’ αυτήν συνέβησαν θείες προρρήσεις θεολήπτων προφητών θαυματουργίες που προεδείκνυαν ότι επρόκειτο να έλθη το μέγα θαύμα της οικουμένης, αυτή η αειπάρθενος Θεομήτωρ· μεταβολές γενών και πραγμάτων, που προοδοποιούσαν την έκβασι τού γύρω από αυτήν παράδοξου μυστηρίου· διατάξεις του Πνεύματος που προδιατύπωναν ποικιλοτρόπως την αλήθεια που θα πραγματοποιόταν· τέλος, μάλλον δε αρχή και ρίζα των παραπέρα θαυμάτων και πραγμάτων, επαγγελία του Θεού τελεσφόρος προς τον Ιωακείμ και την Άννα, τους τότε κορυφαίους στην αρετή, ότι οι από τη νεότητά τους άγονοι θα τεκνοποιήσουν σε βαθύ γήρας, και μάλιστα θα τεκνοποιήσουν εκείνην που θα τεκνοποιήση ασπόρως τον αχρόνως γεννημένον προ αιώνων από τον Θεό Πατέρα.

Επίσης δε ευχή ότι αυτοί που τόσο παράδοξα εγέννησαν την μέλλουσα να τεκνοποιήση παραδοξότερα ότι θα αντιδώσουν την δοσμένη στον δότη, αξιοθαύμαστη ευχή σύμφωνα με την οποία έγινε εξαίσια μετοίκηση της Θεομήτορος, βρέφους ακόμη, από τον οίκο του πατέρα της στον οίκο του Θεού, και παράδοξη παραμονή επί όχι ολίγα χρόνια σ’ αυτά τα άγια των αγίων, όπου απόρρητη τροφή εχορηγείτο με φροντίδα αγγέλων· τροφή που δεν μπόρεσε να γευθή ο Αδάμ, διότι τότε δεν θα εξέπιπτε από τη ζωή, όπως δεν εξέπεσε ούτε η πάναγνη αυτή, αν και εξ αιτίας εκείνου, υποχωρώντας για λίγο στις φυσικές απαιτήσεις, όπως και ο υιός της, τώρα μετέβηκε από τη γη στον ουρανό.

4. Αλλά βέβαια μετά την απόρρητη εκείνη τροφή, συνέβησαν σχετικά με την Παρθένο αυτήν μυστικωτάτη οικονομία μνηστείας και ασπασμός παράδοξος και υπεράνω λογικής δι’ αρχαγγέλου που επέταξε από επάνω και μηνύματα και προσφωνήσεις Θεού, αντίστροφα προς την καταδίκη της Εύας και του Αδάμ και θεραπευτικά της προς εκείνους κατάρας, την οποία μετατρέπουν σ’ ευλογία. 

Διότι το μυστικό κάλλος αυτής της αειπαρθένου επεθύμησε ο βασιλεύς του παντός, όπως προεφήτευσε ο Δαβίδ, και κλίνοντας τους ουρανούς κατέβηκε και την επεσκίασε, μάλλον δε ενοίκησε σ’ αυτήν η ενυπόστατη δύναμις του Υψίστου, καθ’ όσον δεν έδειξε την παρουσία του δια γνόφου και πυρός, όπως επί του θεόπτη Μωυσέως, ούτε δια λαίλαπος και νεφέλης, όπως επί του προφήτη Ηλία, αλλά αμέσως χωρίς παραπέτασμα η δύναμις του Υψίστου επισκιάζει την πανυπέραγνη και παρθενική γαστέρα, χωρίς να υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο, ούτε αέρας ούτε αιθέρας, ούτε κάτι από τα αισθητά ούτε κάτι επάνω από αυτά· τούτο δε δεν είναι επισκίασις, αλλά καθαρά ένωσις.

5. Επειδή δε εκ φύσεως συμβαίνει πάντοτε το σκιάζον να σχηματίζη τη μορφή και τον χαρακτήρα του στο σκιαζόμενο, δεν έγινε μόνο ένωσις στην γαστέρα, αλλά και μόρφωσις, και το μορφωμένο από τα δύο, από την δύναμι του Υψίστου δηλαδή και από εκείνη την παναγία και παρθενική γαστέρα, ήταν ο Λόγος του Θεού σεσαρκωμένος. 

Έτσι εσκήνωσε σ’ αυτήν απορρήτως και από αυτήν προήλθε σαρκοφόρος ο Λόγος του Θεού, «και εφάνηκε επάνω στη γη και συνανστράφηκε με τους ανθρώπους», θεουργώντας τη φύσι μας και χαρίζοντάς μας κατά τον θείο απόστολο αγαθά «στα οποία επιθυμούν να παρακυττάζουν άγγελοι». Κι’ αυτό είναι το υπερφυές εγκώμιο και η υπερένδοξη δόξα αυτής της αειπαρθένου, ενώπιον της οποίας ηττάται κάθε νους και λόγος, ακόμη και αγγελικός αν είναι. 

Τα δε μετά την απόρρητη γέννησι ποιος λόγος θα μπορούσε να τα εκφράση; Διότι συμπράττοντας και συμπάσχοντας με την δια μέσου αυτής υψοποιό κένωσι του Λόγου του Θεού, συνδοξαζόταν και συνανυψωνόταν δικαίως, αυξάνοντας πάντοτε τα μεγαλεία με υπερφυείς προσθήκες. 

Αλλά και μετά την άνοδο στους ουρανούς του σαρκωθέντος από αυτήν, τα μεγαλεία που είχαν τελεσθή σ’ αυτήν από αυτόν υπεράνω νου και λόγου τα συναγωνιζόταν με την καρτερικωτάτη και πολυειδή άσκησι και με τις υπέρ ολοκλήρου του κόσμου ευχές και φροντίδες, και με τις συστάσεις και προτροπές προς τους θεοκήρυκες που εγύρισαν τα πέρατα, αυτή ήταν στήριγμα μαζί και παρηγορία όλων, ακουσμένη και βλεπομένη και συνεργαζομένη παντοιοτρόπως στο κήρυγμα του ευαγγελίου· κι’ έτσι έδειξε κατά νου και λόγο βίο άκρως αποτελεσματικό και πολιτεία.

Συνεχίζεται

Επιμέλεια Στ.Κ.