Blog

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Η αρχή των αγώνων του κατά των κακοδοξιών του μοναχού Βαρλαάμ

Δογματικοί αγώνες

Αλλ’ είναι καιρός πλέον να διαπραγματευθούμε κατά την δύναμη μας και την προς τις νέες αιρέσεις μάχη εκείνου [του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά] και τους μεγάλους υπέρ της θείας χάριτος αγώνες και τα πολυετή παλαίσματα και κατορθώματα. 

Αυτά είναι βέβαια γνωστά σε όλους και διαφημίζονται και περιφέρονται παντού, και στους οικείους και στους ξένους, στους πλησίον και στους μακριά, και σ’ όσους έφθασαν η δύναμη και ο λόγος της διδασκαλίας εκείνου και τα σεπτά αυτά και θεόπνευστα συγγράμματα· αλλά θεωρούμε σωστό να τα συμπεριλάβουμε κι’ εμείς κατά το δυνατό στο λόγο και να υπενθυμίσουμε τα σπουδαιότερα από αυτά. 

Θα ήταν δε και τούτο σπουδαίο έργο της προστασίας και της ιεράς βοήθειας εκείνου, το να μπορέσουμε να οικονομήσουμε τον λόγο και να διατυπώσουμε τα πράγματα σύμφωνα με την γνώμη εκείνου, κι’ έτσι να μη αστοχήσουμε από το ορθό· διότι και τούτο μου φαίνεται ότι είναι αναγκαιότερο από τ’ άλλα, όχι το να εύρω τι να ειπώ, αλλά μάλλον τι να παραλείψω ευκαίρως, χωρίς να φανεί ότι δι’ αυτού καταστρέφω το παν.

Επιστροφή στη Λαύρα [την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους]

Αφού απεχώρησε γρήγορα από την ηγουμενία εκείνη και από την μονή [Ο Άγιος  Γρηγόριος διετέλεσε ηγούμενος στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου Αγίου Όρους] και από έρωτα προς την ατάραχη ζωή και την αναχώρηση μετέβαινε προς την φίλη ησυχία και το ησυχαστήριο, εδέχθηκε πάλι η Μεγάλη Λαύρα τον μέγα Γρηγόριο. Αναχώρησε προς το ησυχαστήριο, όπως και πριν, αφού ήδη με την δύναμη του Θεού η υγεία του επήγαινε καλύτερα και η ασθένεια του ήπατος υποχώρησε και δεν του επέβαλλε θεραπείες και τροφές που δεν μπορεί να προσπορίσει η ερημία και η αναχώρηση.

Εμφάνιση του Βαρλαάμ Καλαβρού

Tότε προσφάτως είχε φθάσει για πρώτη φορά [το 1326] ο από την Καλαβρία Βαρλαάμ στη χώρα των Ελλήνων για κακό της κεφαλής της δικιάς του, αλλά και των οπαδών τους. Υποκρινόμενος τον φιλόσοφο και τον μοναχό, πριν από αυτό δε, τον σύμφωνο με την ορθόδοξο πίστη και την Εκκλησία μας, αρχίζει να γράφει προς τους ομογενείς του Λατίνους [ο μοναχός Βαρλαάμ ήταν κι αυτός Έλληνας]· δογματικώς και να συζητά λογικώς περί της εκπορεύσεως του αγίου Πνεύματος, συμφωνώντας δήθεν με την γνώμη των δικών μας θεολόγων και υπερασπιζόμενος τον όρο της πίστεως και τους λόγους του Χριστού. 

Τούτο όμως ήταν μάλλον καθαρό σόφισμα και δόλωμα κατά της Εκκλησίας για τους αφελείς, περικείμενο [τυλιγμένο, τοποθετημένο] στο αγκίστρι της δυσσεβείας κατά το λόγιο.

Αλλ’ αυτά τα γραπτά δεν μπόρεσαν να παραπλανήσουν και τον στύλο της θεολογίας, τον μύστη και μυσταγωγό, τον θείο Γρηγόριο δηλαδή, κάθε άλλο. Αυτός, όταν τα επήρε στα χέρια του, τα εξετάζει, τα κατανοεί και τα κρίνει καλώς και δεικνύει ότι ο πλαστός στα συγγράμματα έλεγχος κατά των Λατίνων ήταν δόλος σαφής κατά της αληθείας.

Όπως όλοι γνωρίζομε, οι Λατίνοι εισάγουν οπωσδήποτε δύο αρχές στην εκπόρευσι του Πνεύματος. Ο Βαρλαάμ, ελέγχοντας δήθεν το άτομο, εφάνηκε ότι εθεράπευσε το κακό με κακό στις πραγματείες του, επιτρέποντας και αυτός κατά κάποιον τρόπο το άτοπο, αν και όχι όπως εκείνοι, τις μεν συλλογιστικές αποδείξεις των σοφών θεολόγων κατά των αιρέσεων περιφρονώντας, τους δε σοφούς των Ελλήνων, τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα δηλαδή και τους ομοίους με αυτούς, αποκαλώντας θείους και φωτισμένους από τον Θεό.

Προς τους φλύαρους αυτούς κατά της ευσεβείας λόγους αντιπαραβάλλει ο γενναίος Γρηγόριος τους δικούς του, αξίους εαυτού και της ευσεβείας, περί της οποίας και επρόκειτο, και σ’ αυτήν μεν έδωσε την νίκη, το δε ψεύδος απεκάλυψε περιφανώς. 

Έτσι τότε για πρώτη φορά επέσυρε εναντίον του τον αντίπαλο ή μάλλον αρχίζει ν’ ανακαλύπτει τον κρυμμένο δόλο και την υπόκρισι [υποκρισία] εκείνου. 

Και αυτά έγιναν για τον Γρηγόριο προαγωνίσματα των μελλόντων και των μετέπειτα μεγάλων αθλημάτων και αντιστάσεων υπέρ της ευσεβείας.

Απόσπασμα από το βιβλίο, Φιλοθέου Κοκκίνου, «Βίος Γρηγορίου Παλαμά», των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς». Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια Παναγιώτης Χρήστου.

Επιμέλεια: Στ.Κ.