Blog

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, Ένας λαμπρός Πατέρας της Εκκλησίας συμπολιούχος της πόλης

 

Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς (1297-1359) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και έλαβε ιδιαίτερη φιλοσοφική παιδεία. Ο πατέρας του ήταν συγκλητικός και μέλος της αυτοκρατορικής αυλής του αυτοκράτορα Ανδρονίκου του Β’.

Ο Γρηγόριος έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία επτά χρονών και την προστασία του ανέλαβε ο αυτοκράτορας. Η φιλοσοφική του δεινότητα επαινέθηκε από τον δάσκαλό του Θεόδωρο Μετοχίτη ενώπιον του αυτοκράτορα, όταν ήταν δεκαεπτά χρονών.

Ο Γρηγόριος, όμως, εγκατέλειψε τη φιλοσοφία, τη θύραθεν παιδεία και τα λοιπά αξιώματα του κόσμου, για να εντρυφήσει στην θεολογία, την άσκηση και την πνευματική ζωή. Αυτό στενοχώρησε τον αυτοκράτορα, ο οποίος φιλοδοξούσε να τον αναδείξει σε κρατικά αξιώματα.

Με οδηγό τον Θεόληπτο Φιλαδελφείας άρχισε να ασκείται στη νοερά προσευχή, ενώ, όταν έγινε 20 χρονών ασπάστηκε τον μοναχικό βίο, πείθοντας μάλιστα όλα τα μέλη της οικογένειάς του και του οίκου να γίνουν και οι ίδιοι μοναχοί. Ο ίδιος μαζί με τα αδέλφια κατέφυγαν πρώτα στο Παπίκιο όρος της Θράκης που ήταν μοναστικό κέντρο και ακολούθως σε διάφορα μέρη και μονές του Άθωνα.

Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς χειροτονήθηκε ιερέας στην Θεσσαλονίκη και το 1326 εγκαταστάθηκε στην Βέροια για μια πενταετία μαζί με δέκα μοναχούς στη συνοδεία του. Ακολούθως επέστρεψε και πάλι στο Άγιον Όρος, όπου η Ιερά Κοινότητα του ανέθεσε την ηγουμενία της Μονής Εσφιγμένου.

Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Πατέρες της Εκκλησίας, γιατί με τα συγγράμματά του προστάτευσε την Εκκλησία από τις κακοδοξίες του Καλαβρού μοναχού και καθηγητή φιλοσοφίας Βαρλαάμ, ο οποίος διέβαλε τη νηπτική ζωή των μοναχών.

Πρόκειται για την αποκαλούμενη «ησυχαστική έριδα» η οποία επικράτησε για εικοσιπέντε χρόνια στην εκκλησιαστική και ευρύτερη πνευματική ζωή της αυτοκρατορίας. Οι θεολογικές αντιθέσεις μεταξύ Αγίου Γρηγορίου και Μοναχού Βαρλαάμ είχαν αναφανεί πριν την ησυχαστική έριδα στο θέμα της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος. 

Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς για μια τριετία έμεινε στην Θεσσαλονίκη, όπου συνέγραψε εννιά βιβλία που περιέχονται στο σύγγραμμά του: «Ὑπὲρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων». Σε αυτό το διάστημα οι αρχές της πόλης προσπάθησαν να φέρουν σε συνδιαλλαγή τον Άγιο Γρηγόριο και τον Μοναχό Βαρλαάμ, ώστε να παύσει η έριδα, αλλά κάτι τέτοιο δεν επετεύχθη, αφού ο Βαρλαάμ υπαναχώρησε από κάποιες υποσχέσεις του.

Την έριδα εξέτασε σύνοδος που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον Ιούνιο του 1341, η οποία καταδίκασε τις απόψεις του μοναχού Βαρλαάμ. Βέβαια η έριδα δεν κόπασε, παρόλο που ο Βαρλαάμ προσχώρησε επίσημα στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Ο ίδιος ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς φυλακίστηκε για πάνω από τέσσερα χρόνια κατά τη δεύτερη περίοδο της έριδας, στην οποία πρωταγωνίστησαν εναντίον του Αγίου ο πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας και ο Γρηγόριος Ακίνδυνος.

Με τη λήξη της δεύτερης περιόδου ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς εκλέχθηκε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Παρ’ όλα αυτά δεν μπόρεσε να εγκατασταθεί στην πόλη λόγω της επανάστασης των Ζηλωτών, κάτι που τελικά επετεύχθη το 1350. 

Στην τρίτη περίοδο ο Άγιος Γρηγόριος είχε να αντιμετωπίσει τον Νικηφόρο Γρηγορά, έναν από τους εκλεκτότερους λογίους του Βυζαντίου κατά τα τελευταίους αιώνες της ιστορίας του.

Ο Άγιος Γρηγόριος αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους το 1354, ενώ πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη και έτσι του δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσει για θέματα πίστεως με μουσουλμάνους θεολόγους.

Το καλοκαίρι του 1355 έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έλαβε μέρος σε συζήτηση με τον Νικηφόρο Γρηγορά, ενώ τον Σεπτέμβριο επέστρεψε στην Θεσσαλονίκη, όπου έζησε για άλλα τέσσερα δημιουργικά χρόνια ως ποιμενάρχης της πόλης προσφέροντας τον πλούσιο πνευματικό του λόγο και την καθοδήγησή του στο ποίμνιο και στα μοναστήρια της μητροπόλεώς του, καθώς και ένα πλούσιο κοινωνικό έργο στους πολίτες της πόλης.

Ο Άγιος Γρηγόριος είναι επίσης θαυματουργός άγιος και θεωρείται συμπολιούχος της Θεσσαλονίκης μαζί με τον Άγιο Δημήτριο. Το ιερό του σκήνωμα βρίσκεται προς προσκύνηση από τους πιστούς στον ιερό μητροπολιτικό ναό της Θεσσαλονίκης Άγιο Γρηγόριο Παλαμά. 

Κείμενο: Στ.Κ.