Άγιος Αθανάσιος Πατελάρος, Μια αινιγματική εκκλησιαστική προσωπικότητα που αναδείχθηκε άγιος διά των θαυμάτων του
Άγιος Αθανάσιος Πατελάρος αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και Οικουμενικός Πατριάρχης.
Ο Άγιος Αθανάσιος Πατελάρος (ή Πατελάριος) αποτελεί μια ξεχωριστή και ιδιαίτερη προσωπικότητα. Κάποιος θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει και ως ένα αινιγματικό εκκλησιαστικό πρόσωπο.
Τα γεγονότα, όμως, που συνέβησαν μετά την κοίμησή του δεν αφήνουν να αμφισβητηθεί η αγιότητά του.
Ο Άγιος γεννήθηκε στην Αξό του Ρεθύμνου μεταξύ των ετών 1580 και 1597 και απέκτησε εξαιρετική φιλολογική, φιλοσοφική και θεολογική μόρφωση. Την εκπαίδευση του την έλαβε στην Μονή Αρκαδίου.
Μοναχός έγινε στο Σιναΐτικο Μετόχι του Ηρακλείου και ακολούθως μόνασε στο Άγιον Όρος σε κελλί που έκτισε στην περιοχή της μονής Παντοκράτορος.
Ο εκ Κρήτης Άγιος συνδέεται με την Θεσσαλονίκη γιατί διετέλεσε αρχιεπίσκοπός της δύο φορές, το 1631 και το 1639.
Διετέλεσε επίσης και δύο φορές Οικουμενικός Πατριάρχης το 1634 και το 1652. Και οι δύο, όμως «θητείες» του στον πατριαρχικό θρόνο, ουσιαστικά, δεν ευοδώθηκαν, αφού αμφότερες ήταν ολιγοήμερες!
Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης εκλέχθηκε επί πατριαρχίας Κυρίλλου Λούκαρι ο οποίος προηγουμένως τον επέλεξε και ως γραμματέα του λόγω της μεγάλης του μόρφωσης.
Και το πρώτο γεγονός το οποίο δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό του ως αινιγματικό πρόσωπο είναι ότι ο ίδιος διαδέχτηκε τον ευεργέτη του πατριάρχη Κύριλλο, και μάλιστα, κάτω από όχι και τόσο ομαλές συνθήκες.
Εξάλλου η ανάρρησή του Αθανάσιου στον πατριαρχικό θρόνο έγινε με την βοήθεια του σουλτάνου, λατινοφρόνων και ιησουιτών μετά από στοχευμένη από τους Δυτικούς έκπτωση του πατριάρχη Κυρίλλου.
Πάρα πολύ σύντομα, όμως, και ο ίδιος ο Αθανάσιος αποπέμφθηκε από τον θρόνο και επανήλθε ο Κύριλλος Λούκαρις. Ο Αθανάσιος, όμως, συνέχισε να προσπαθεί να επανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο με διάφορες ενέργειές του, όπως εκκλήσεις και επιστολές προς τον πάπα.
Αναφέρεται, πως σε κάποιο ταξείδι του στην Βενετία το 1635 κατηγορούσε ως αιρετικό τον πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρι, αλλά και τον πάπα που δεν βοηθούσε τον ίδιο. Έτσι όταν είδε πως δεν ευοδώνονται οι ενέργειές του ξαναγύρισε στο Άγιον Όρος.
Εν τω μεταξύ βρέθηκε και άλλος φιλοδυτικός ιεράρχης, ενδιαφερόμενος για τον πατριαρχικό θρόνο, ο Βεροίας Κύριλλος Κονταρής, ο οποίος πράγματι ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο το 1635. Αυτή ήταν η πρώτη του φορά και ακολούθησαν άλλες δύο.
Επανειλημμένες ήταν και οι αναρρήσεις και οι εκδιώξεις του Κυρίλλου Λούκαρι από τον πατριαρχικό θρόνο ο οποίος αγωνιζόταν όχι μόνο για την προστασία του δικού του ποιμνίου από την προσπάθεια διείσδυσης των ρωμαιοκαθολκών, αλλά και για την προάσπιση των προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων που κινδύνευαν από τις προσπάθειες κατάληψής τους από φραγκισκανούς μοναχούς.
Κύριο όπλο των τελευταίων ήταν το μπαξίσι, δηλαδή τα λεφτά με τα οποία μπορούσαν να εξαγοράσουν τους Τούρκους αξιωματούχους.
Στον Άθωνα ο Άγιος Αθανάσιος εγκαταστάθηκε αυτήν την φορά στην θέση του μονυδρίου του Ξύστρου στις Καρυές το οποίο επέκτεινε. Πρόκειται για την γνωστή σήμερα ως Σκήτη του Αγίου Ανδρέα (Σεράι) της οποίας θεωρείται κτήτορας.
Βεβαίως, τον πατριαρχικό θρόνο δεν τον ξέχασε και πάντα προσπαθούσε να επανέλθει με την συνδρομή του πάπα.
Στον θρόνο της Θεσσαλονίκης επανήλθε το 1639 για να τον εγκαταλείψει μερικά χρόνια μετά και να βρεθεί στην Μολδαβία και την Βλαχία το 1643. Εκεί με την βοήθεια του τοπικού ηγεμόνα με τον οποίο συνδέθηκε, αναδείχθηκε για μία ακόμη φορά πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως! Έστω και για 15 μέρες.
Ο Άγιος Αθανάσιος παρ’ όλες τις προηγούμενες καλές σχέσεις του με λατινόφρονες και ιησουίτες κατά την εκθρόνισή του εκφώνησε λόγο στον οποίο ανέτρεψε όλα τα επιχειρήματα περί του παπικού πρωτείου. Αυτό ήταν κάτι που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους λατινόφρονες και τους ιησουίτες, αφού ο ίδιος ο Αθανάσιος είχε ταχθεί προηγουμένως, ακόμη, και υπέρ της ένωσης των Εκκλησιών!
Μετά την δεύτερη έκπτωσή του από τον πατριαρχικό θρόνο ο Άγιος Αθανάσιος πήγε στο Ιάσιο της Ρουμανίας και στην Ρωσία. Στην Ρωσία άσκησε μεγάλο ιεραποστολικό έργο, όπως και αντιλατινικό, δηλαδή εναντίον της προσπάθειας διείσδυσης στην ορθόδοξη χώρα. Ο Άγιος άφησε ιδιαίτερα αγαθές μνήμες από το πέρασμά του στην Ρωσία που δεν έσβησαν ποτέ.
Κοιμήθηκε στις 5 Απριλίου του 1654 στην Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος του Λούμπνι, στο Χάρκοβο της Ουκρανίας. Η ταφή του έγινε σύμφωνα με το τότε τυπικό σχετικά με τον ενταφιασμό των αρχιερέων, δηλαδή καθήμενος, κάτι το οποίο έμελλε να συνδεθεί και να ταυτιστεί με την μνήμη του.
Ο τάφος του Αγίου «υπήρξε πηγή αγιάσματος και ιαμάτων» το δε σκήνωμά του παραμένει ακέραιο εξ ου και ο Άγιος αναφέρεται και ως ο «Άγιος Αθανάσιος ο καθήμενος Άγιος».
Οι περιπέτειες του Αγίου συνεχίστηκαν και μετά τον θάνατό του, αφού η μονή Λούμπνι στα 1917 έγινε φυλακή και αργότερα στρατόπεδο. Το ιερό σκήνωμα του Αγίου αποθηκεύτηκε σε αποθήκη μουσείου και αποδόθηκε στην Εκκλησία το 1948 και έκτοτε παραμένει στον καθεδρκό ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Χάρκοβο της Ουκρανίας.
Η αγιότητα του αναγνωρίστηκε από πολύ νωρίς και επιβεβαιώθηκε ξανά κατά καιρούς.
Η μνήμη του εορτάζεται στην Ουκρανία και την Ρωσία στις 2 Μαΐου, ενώ στην Κρήτη στις 21 Αυγούστου, ημέρα μεταφοράς τμήματος των ιερών του λειψάνων στην γενέτειρά του.
Ο δρ. Παναγιώτης Τζουμέρκας και νυν καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κλείνοντας σχετική εργασία του γράφει για τον Άγιο Αθανάσιο:
«Ένας οξύνους ιεράρχης ο οποίος σύρθηκε εκών άκων σε έναν αγώνα κάθε άλλο παρά εκκλησιαστικό. Μπλέχτηκε στα γρανάζια μιας εκκλησιαστικοπολιτικής αντιπαράθεσης και διαμάχης, το μέγεθος και την ένταση της οποίας ούτε είχε διανοηθεί, αλλά και ούτε είχε την κατάλληλη προετοιμασία και δύναμη να αντιμετωπίσει».
Κείμενο: Στ. Κ.
Πληροφορίες
Δρ. Παναγιώτης Τζουμέρκας: Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Αθανάσιος Πατερλάρος (+1654) και η ρωμαιοκαθολική προπαγάνδρα στους Αγίους Τόπους
https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%93%CE%84
Βικιπαίδεια, Πατριάρχης Αθανάσιος Γ’: https://el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%93%CE%84
АФАНАСИЙ (ПАТЕЛЛАРИЙ)
No Comments
Sorry, the comment form is closed at this time.