Blog

Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, Η επιδέξια οικειοποίηση από τη Ρώμη του ιεραποστολικού έργου της εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως

Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων

 Ομιλία του Βασίλειου Λαούρδα που πραγματοποιήθηκε το  1957

Συνέχεια από εδώ: https://agiatheodora.gr/agioi-kyrillos-kai-methodios-i-eisodos-ton-slavikon-laon-stin-orthodoxia-ena-apo-ta-megalytera-gegonota-tis-pagkosmiou-istorias/

Ο επίσης παλαιοσλαβονικός βίος του Μεθοδίου αφηγείται το ίδιο επεισόδιο με τα ακόλουθα λόγια: 

«Τότε ο βασιλεύς Μιχαήλ είπε στον Κωνσταντίνο: 

– Ακούς, φιλόσοφε, αυτό που λένε; Κανένας άλλος δε μπορεί να κάνη αυτή την εργασία. Να λοιπόν πολλά δώρα. Πάρε μαζί σου τον αδελφό σου τον μοναχό Μεθόδιο και πηγαίνετε εκεί. Γιατί και οι δυό σας είσαστε από τη Θεσσαλονίκη. Και όλοι οι Θεσσαλονικείς μιλάνε με ευχέρεια τα σλαβικά. 

Δεν ετόλμησαν να αντιταχθούν στον Θεό και στον βασιλέα, και αφού άκουσαν τον μεγάλον αυτόν λόγο, πήγαν να προσευχηθούν με όσους είχαν τα ίδια συναισθήματα μαζί τους. 

Τότε ο Θεός απεκάλυψε στον φιλόσοφο τα σλαβικά γράμματα και αφού διεμόρφωσε αυτά τα γράμματα και μετέφρασε το Ευαγγέλιο, πήρε τον Μεθόδιο μαζί του και πήγε στη Μοραβία». 

Στην αφήγησι αυτήν υπάρχουν μερικά θέματα, που πρέπει να αναπτυχθούν ή να ερμηνευθούν. Θα ξαναγυρίσω σ’ αυτά αφού συμπληρώσω την εξιστόρησι του ταξιδιού των δύο αδελφών.
Στην αυλή του Ραστισλάβου έφθασαν την άνοιξι του 863. Παρουσιάσθηκαν στον ηγεμόνα των Μοραβών, του έδωσαν τα δώρα και συστατική επιστολή του Μιχαήλ και άρχισαν να επικοινωνούν με τους Φράγκους ιερείς και με όσους από τους Μοραβούς είχαν γίνει ήδη Χριστιανοί.

Συνολικά έμειναν εκεί περίπου τρία χρόνια και πέτυχαν όχι μόνο να μεταφράσουν και άλλα εκκλησιαστικά και θεολογικά κείμενα στην σλαβική, αλλά και να πείσουν τον Ραστισλάβο να εισαγάγη στις χριστιανικές εκκλησίες την ορθόδοξη λειτουργία μεταφρασμένη κι αυτή στα σλαβικά.

Η διείσδυσις όμως αυτή της εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως στους Σλάβους του Μοράβα, και μάλιστα σε μιαν εποχή που Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν ο Φώτιος, ο οποίος είχε ήδη διαρρήξει τους δεσμούς του με την καθολικήν εκκλησία, προκάλεσε την αντίδρασι και της Ρώμης και των Φράγκων ηγεμόνων. 

Οι δύο αδελφοί είχαν όχι μόνο ανατρέψει το έργο των λατίνων ιεραποστόλων, αλλά και είχαν συνδέσει το βασίλειο του Ρατισλάβου με την αυτοκρατορία του Βυζαντίου αποσπώντας το έτσι από την επιρροή της φραγκικής αυτοκρατορίας. 

Και επί πλέον είχαν καινοτομήσει κατά τρόπον πρωτοφανή για τους λατίνους, με την εκβολή της προσθήκης του Filioque από το σύμβολο της πίστεως, με την εισαγωγή της σλαβικής στην Λειτουργία και με την καθιέρωσι των λειτουργικών βιβλίων της Κωνσταντινουπόλεως στη θέσι των λατινικών. 

Η αντίδρασις που συνάντησαν οι δύο αδελφοί στη μακρυνήν εκείνη χώρα, που δρούσαν σχεδόν μόνοι τους, με τη συνοδεία ελαχίστων άλλων μοναχών από το Βυζάντιο, ήταν ισχυρότατη. Λατίνοι ιερείς, Φράγκοι πράκτορες, αλλά και όσοι Μοραβοί διαφωνούσαν με την πολιτική του Ραστισλάβου, υπέσκαπταν αδιάκοπα την ιεραποστολική εργασία τους. 

Και η θέσις τους έγινε ακόμη πιο δύσκολη, όταν στην Κωνσταντινούπολι ο Βασίλειος ο Μακεδών δολοφόνησε τον Μιχαήλ, έγινε ο ίδιος βασιλεύς και, αφού αντικατέστησε τον Φώτιο με τον παλιό του αντίπαλο Ιγνάτιο, επανασυνέδεσε τους δεσμούς του Βυζαντίου με την εκκλησία της Ρώμης. 

Την ίδια περίπου εποχή (866) είχε συνδεθή με τη Ρωμαϊκή εκκλησία και ο ηγεμών των Βουλγάρων, ο Βόρις – Μιχαήλ, που είχε αρχικά βαφτιστή και προσχωρήσει στην εκκλησία του Βυζαντίου. 

Οι δύο αδελφοί, που είχαν ήδη κληθή στη Ρώμη για να τακτοποιήσουν τις διαφορές τους με τους Λατίνους ιεραποστόλους της Μοραβίας και για να δικαιολογήσουν τις καινοτομίες τους, έφθασαν εκεί στις αρχές του 868 φέρνοντας μαζί τους και τα λείψανα του λατίνου Ιεραποστόλου Αγίου Κλήμεντος, που είχε μαρτυρήσει στη χώρα των Χαζάρων. 

Η ηγεσία της καθολικής εκκλησίας δέχθηκε με μεγάλην επισημότητα τους δύο αδελφούς, και φάνηκε ότι ανεγνώριζε πανηγυρικά την ιεραποστολική τους δράσι στη Μοραβία. Τα σλαβικά λειτουργικά βιβλία ετοποθετήθησαν με ευλάβεια στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας Santa Maria ad Praesepe και η σλαβική λειτουργία ακούσθηκε ολόκληρη στην βασιλική του αγίου Πέτρου με συλλειτουργούς τον επίσκοπο Αρσένιο και τον βιβλιοθηκάριο Αναστάσιο, λατίνους και τους δύο. 

Η πανηγυρική όμως αυτή αναγνώρισις του έργου των δύο Ιεραποστόλων υπέκρυπτε τη σταθερή απόφασι της παπικής εκκλησίας να το εκμηδενίση. 

Σε τούτο βοήθησε και ο πρόωρος θάνατος του Κωνσταντίνου, στις δεκατέσσερεις Φεβρουαρίου του 869, ένα περίπου χρόνο έπειτα από την άφιξί του στη Ρώμη, και όταν πια έγινε φανερό ότι η καθολική Εκκλησία δεν είχε πρόθεσι να τον αφίση να επιστρέψη στη Μοραβία. 

Λίγο αργότερα, ύστερα από επίμονες παρακλήσεις των ηγεμόνων της Μοραβίας και της Παννονίας, ο Πάπας Αδριανός αναγκάσθηκε να χειροτονήση τον Μεθόδιο πρώτον επίσκοπο της Μοραβίας και της Παννονίας και να τον στείλη με θερμή συστατικήν επιστολή προς τον Ραστισλάβο, στην οποίαν εδήλωνε χαρακτηριστικά ότι ο Μεθόδιος θα εργασθή ως απεσταλμένος της καθολικής εκκλησίας. 

«Εζητήσατε» έγραφε ο Πάπας στον Ραστισλάβο, «όχι μόνο από την Αποστολική τούτη έδρα, αλλά και από το βασιλέα Μιχαήλ, έναν διδάσκαλο. Επειδή εμείς τότε δεν μπορούσαμε, ο Μιχαήλ σας έστειλε τον μακάριο Κωνσταντίνο τον φιλόσοφο, και τον αδελφό του. 

Και οι δυο τους αναγνωρίζανε ότι η χώρα σας ανήκει στην εκκλησία μας και δεν έκαναν τίποτε αντίθετο προς τους εκκλησιαστικούς κανόνες και ήλθαν μάλιστα σ’ εμάς φέρνοντας μαζί τους τα λείψανα του αγίου Κλήμεντος. Ύστερα από προσεκτική μελέτη αποφασίσαμε να στείλουμε στη χώρα σας το τέκνο μας Μεθόδιον, τον οποίον εχειροτονήσαμε μαζί με τους μαθητάς του. 

Είναι άνθρωπος ευφυέστατος και πολύ ευσεβής. Η επιθυμία μας είναι να σας διδάξη όπως το εζητήσατε ερμηνεύοντας στη γλώσσα σας την Αγία Γραφή, την τάξι όλων των εκκλησιαστικών ακολουθιών και την θεία λειτουργία, μαζί με το βάπτισμα, όπως είχε αρχίσει να κάνη ο Κωνσταντίνος βοηθούμενος από την θείαν χάρι και επικαλούμενος τον Άγιο Κλήμεντα». 

Η επιδέξια αυτή οικειοποίησις από τη Ρώμη του ιεραποστολικού έργου της εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως είχε την άμεση συνέχεια της το τέλος του 868, όταν ο Μεθόδιος έφθασε στην Παννονία, ο ηγεμών της οποίας τον ξανάστειλε αμέσως στην Ρώμη με αίτησι προς τον Πάπα να ονομασθή ειδικώς ο Μεθόδιος επίσκοπος της Παννονίας μόνο, με πολύ περιορισμένη τώρα εκκλησιαστική δικαιοδοσία. 

Στο μεταξύ όμως ο ηγεμών της Βουλγαρίας Βόρις ανεγνώρισε επισήμως ως αρχηγό της εκκλησίας του το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως, και η παπική εκκλησία, για να αντιδράση στη νέα αυτή δραστηριότητα των Βυζαντινών, αντί να περιορίση τον Μεθόδιο στην εκκλησία της Παννονίας, τον ονόμασε επίσκοπο της Παννονίας και γενικόν αντιπρόσωπο της Αγίας Έδρας σε όλους τους Σλάβους, επιζητώντας έτσι να αντιπαραθέση στους Βυζαντινούς έναν κατ’ εξοχήν Βυζαντινό. 

Όταν ο Μεθόδιος ξαναγύρισε με την ευρύτατην αυτή δικαιοδοσία στην έδρα του στην Παννονία, είχε να αντιμετωπίση την οργή των Γερμανών επισκόπων και την αδυναμία του διαδόχου του Ραστισλάβου στην διακυβέρνησι της Μοραβίας Σβατοπλούκ. 

Το αποτέλεσμα ήταν να συλληφθή, να παραμείνη επί δυόμιση χρόνια στις φυλακές της Μοραβίας και στο τέλος, ύστερα από έντονα διαβήματα του αυτοκράτορος Βασιλείου, να ξαναγυρίση στην Κωνσταντινούπολι το 882, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές. 

Λίγο αργότερα γύρισε στη Μοραβία, όπου και τελείωσε ειρηνικά τη ζωή του το 885.

Κατά πληροφορίες του βιογράφου του, έως την τελευταία ώρα της ζωής του αγωνιζότανε με τη σλαβική μετάφρασι εκκλησιαστικών κειμένων από τα ελληνικά.

Αμέσως έπειτα, οι Έλληνες ιερείς εξεδιώχθησαν από την Μοραβία, η χρήσις της σλαβικής απαγορεύθηκε και η Ρωμαϊκή εκκλησία κυριάρχησε και πάλι.

Από την μακροχρόνια και σκληρή εργασία των δύο Ιεραποστόλων από τη Θεσσαλονίκη δεν έμεινε τίποτε άλλο, εκτός από την γραφή σλαβικής και την μετάφρασι των εκκλησιαστικών κειμένων στα παλαιοσλαβονικά. 

Η πραγματεία του Βασίλειου Λαούρδα, «Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων»κ εκδόθηκε από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ίδρυμα Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1966.

Επιμέλεια Στ.Κ.