Εμπνευστής του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, υπήρξε ο μακαριστός Μητροπολίτης Παντελεήμων Β΄, ο οποίος συγκινημένος προφανώς βαθύτατα από την ανεύρεση του ιερού λειψάνου του Αγίου Δημητρίου, επιδίωξε να τιμήσει αυτόν περαιτέρω και ακολούθως όλους τους Αγίους της Θεσσαλονίκης.
Ως τυγχάνει γνωστό, το ιερό λείψανο του Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου βρέθηκε στην κρύπτη του Αββαείου του Σαν Λορέντζο Ιν Κάμπο της Ιταλίας από την βυζαντινολόγο – αρχαιολόγο Μαρία Θεοχάρη. Για την ανακάλυψη του ιερού λειψάνου έκανε σχετική ανακοίνωση στην Ακαδημία Αθηνών (15.6.1976) ο Ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος. Ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Παντελεήμων πέτυχε αρχικά την επιστροφή της Αγίας Κάρας (τον Οκτώβριο του 1978) και ύστερα ολόκληρο το λείψανο του Αγίου στις 24.4.1980. Έκτοτε όχι μόνο το πλήρωμα της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης προσκυνά το λείψανο του Αγίου ευλαβώς, αλλά και άπαντες οι Ορθόδοξοι χριστιανοί.
Η ανακάλυψη του ιερού Λειψάνου του Αγίου Δημητρίου και η επανακομιδή του στον τόπο του μαρτυρίου του, συνετέλεσαν ώστε στις 10-13 Μαΐου 1981 να λάβει χώρα το πρώτο θεολογικό επιστημονικό Συνέδριο στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου με θέμα «Ο Άγιος Δημήτριος και το μοναχικόν ιδεώδες». Εισηγητές υπήρξαν ηγούμενοι και πατέρες από το Άγιον Όρος. Παρέστησαν δε πολλοί κληρικοί και λαϊκοί. Έκτοτε επακολούθησαν πολλά συνέδρια επί των ημερών του Μητροπολίτου Παντελεήμονος και ήδη συνεχίζονται και επί των ημερών του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου. Ένα έλαβε χώρα στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου (2007) και δύο άλλα πρόσφατα για τον συμπολιούχο της Θεσσαλονίκης, Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά. Και τα τρία σημείωσαν μεγάλη επιτυχία.
Στο περιοδικό «ΕΚΚΛΗΣΙΑ», με αριθμ. 2/16 Νοεμβρίου 1982, έχει δημοσιευθεί το Καταστατικό Σύστασης και Λειτουργίας του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών, όπως αυτό εγκρίθηκε με την Πράξη 432/29-12-1981 του Μητροπολιτικού Εκκλησιαστικού Συμβουλίου της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Μέρος αυτού παρατίθεται στη συνέχεια.
“Πράξη 432 / 29-12-1981 Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης Ἵδρυση τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ ΑΓΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
Δι΄ ἀποφάσεως (ὑπ΄ ἀριθμ. 9/1-10-81) Πρακτικοῦ Συνεδρίας Ἡγουμενοσυμβουλίου τῆς Ἁνδρώας Ἱ. Μονῆς Ἁγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης καί διά Πράξεως τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυροῦ Παντελεήμονος τοῦ Β΄, ἀπό τῆς 26ης Ὀκτωβρίου 1981, συνεστήθη Κέντρο Ἁγιολογικῶν Μελετῶν καί λειτουργεῖ ἐν ἰδίῳ αὐτοῦ Καταστήματι (Ἐρμοῦ 34), ἰδιοκτησίας τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγίας Θεοδώρας.
Τό ΚΕΝΤΡΟ ἀνήκει στήν Ἱ. Μονή Ἁγίας Θεοδώρας τῆς Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης καί λειτουργεῖ ὑπό τήν ἐποπτεία καί ἐξάρτηση τοῦ ἑκάστοτε Παναγιωτάτου Μητροπολίτου.
Ἔργο τοῦ ΚΕΝΤΡΟΥ εἶναι ἡ ὀργάνωση καί προαγωγή τῆς ἔρευνας καί μελέτης τῶν προβλημάτων τῆς Ἁγιολογίας καί τῶν συναφῶν πρός αὐτήν κλάδων τῆς θεολογικῆς ἐπιστήμης,
Ἡ πραγμάτωση τοῦ σκοποῦ αὐτοῦ ἐπιδιώκεται: α) διά τῆς συγκροτήσεως σπουδαστηρίου μέ βιβλιοθήκη […], β) διά τῆς ὀργανώσεως μαθημάτων, διαλέξεων καί συνεδρίων, γ) διά τῆς δημοσιεύσεως […] συγγραμμάτων. Τό Κέντρο τελεῖ ὑπό τήν προεδρία τοῦ ἑκάστοτε Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, τόν ὁποῖο ἀναπληρώνει ἐν τῇ ἀπουσίᾳ του, ὁ Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς.”
Το Κέντρο Αγιολογικών Μελετών συνεχίζει το έργο του μέχρι του παρόντος, με την ευλογία και στήριξη του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ανθίμου. Το όλο έργο τελεί δε, υπό την φροντίδα και επίβλεψη του πανοσιολ. Αρχιμ. Βαρνάβα Γιάγκου, Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης και Διευθυντού του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών.
Με την ευλογία του Παναγιωτάτου κ. Ανθίμου έγιναν από το Κέντρο Αγιολογικών Μελετών ομιλίες με θέματα αγιολογικά στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Δήμου Θεσσαλονίκης, και κατά καιρούς προετοιμάζονται νέες εκδόσεις.
Το Κέντρο στεγάζεται στην νέα πτέρυγα της Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης (οδ. Ερμού 34) και λειτουργεί για το κοινό Δευτέρα – Παρασκευή τις ώρες 09:00 – 15:00.
Διευθυντής: Αρχιμανδρίτης Βαρνάβας Γιάγκου, Καθηγούμενος Ι.Μ. Αγ. Θεοδώρας Θεσσαλονίκης
Διεύθυνση: Ερμού 34 – 546 23 Θεσσαλονίκη
Τηλέφωνο: 2310 252639