Blog

Ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς νουθετεί τον καλαβρό μοναχό Βαρλαάμ πριν την τελική ρήξη

Γράφει ο Άγιος Φιλόθεος Κόκκινος:

[…]

Γι’ αυτό λοιπόν, διστάζοντας και αποφεύγοντας [ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς] να εγκαταλείψη την ησυχία και από ανάγκη ν’ αναλάβη τον αγώνα και τη χρήσι αντιρρητικών, έκαμε με κάθε τρόπο έκκλησι προς τον Βαρλαάμ [μοναχός Βαρλαάμ από την Καλαβρία], με μηνύματα και λόγους, με φίλους και κάθε δυνατό μέσο χάριν της ειρήνης των μοναχών, αλλά και της ομονοίας όλης της Εκκλησίας. 

Αυτός όμως, κυριευμένος ήδη ολόκληρος από τον δαίμονα που τον εκινούσε και αφοσιωμένος σ’ αυτόν, δεν ήταν καν σε θέσι ν’ αντιληφθή τα πνευματικά. Γι’ αυτό καθημερινώς ηύξανε μάλλον τη βλασφημία και την εριστικότητα κι’ άναβε το πυρ όσο μπορούσε περισσότερο και δεν καταλάβαινε ότι παρακινούσε τον λέοντα προς τη μάχη.

Συναντήσεις Γρηγορίου και Βαρλαάμ

Αλλά η θαυμαστή και πραγματικά φιλόσοφος ψυχή, ο μέγας Γρηγόριος δηλαδή, παρά την συμπεριφορά αυτή του Βαρλαάμ, δεν απογοητεύθηκε ούτε και τότε για την διόρθωσι και μεταβολή του.

Επειδή όμως εύκολα έβλεπε να μένουν άπρακτοι οι λόγοι κι οι συμβουλές διά των φίλων, αποπειράθηκε στο τέλος να τον συναντήση και ο ίδιος, και τον συμβουλεύση, με την παρουσία πολλών και καλών φίλων, να διακόψη την άκαιρη προς τους μοναχούς έριδα και το να λέγη και να γράφη περί προσευχής και ησυχίας, μάλλον δε κατ’ αυτών των ιδίων και κατά των θεοφόρων πατέρων που εδίδαξαν αυτά. 

«Διότι, λέγει, όχι μόνο δεν πρόκειται να προσπορισθής κάποια δόξα από αυτήν τη μάχη, όπως ίσως ατόπως φαντάζεσαι με τους λογισμούς σου, αλλά να είσαι βέβαιος ότι η μηχανή σου θα φέρη αντίθετα αποτελέσματα. 

Τώρα πραγματικά απολαμβάνεις ακόμη δόξα σοφού και μεγάλου ανδρός από όλους σχεδόν τους ανθρώπους και δεν υπάρχει κανείς που δεν σ’ επαινεί. Χρησιμοποίει λοιπόν τα δικά σου λέγε, γράφε, φιλοσόφει και δίδασκε την έξω φιλοσοφία και τ’ άλλα μαθήματα, με τα οποία ανατράφηκες και στα οποία έχεις γυμνασθή καλώς. 

Σ’ αυτά δεν θα εύρης κανένα αντιμέτωπο και αντιλέγοντα, θα έχης μάλιστα πολλούς και καλλίστους ακροατάς και οπαδούς και στην τωρινή σου δόξα θα προσθέσης και άλλη, διότι εκτός από τους λόγους θα επαινούν και τιμούν επίσης και την γνώμη σου. 

Εάν όμως αφήσης αυτά τα δικά σου που γνωρίζεις καλά, όπως είπα, και επιχειρήσης αντιστρόφως να γράφης και να φιλοσοφής και να διδάσκης ξένα πράγματα που δεν έχεις καθόλου μάθει, προσέτι δε συνεχίσης τις εναντίον των μοναχών λοιδορίες και ύβρεις, πρώτα μεν κανείς μυαλωμένος δεν θα ακούση τους λόγους σου, αφού θα επιχειρήσης να λέγης και να φιλοσοφής για πράγματα που δεν γνωρίζεις· διότι, λέγει ο δικός μου θεοφόρος φιλόσοφος Ισαάκ*, να μη δεχθής φιλόσοφο που διδάσκει περί θεμάτων της ησυχίας. 

Έπειτα όχι μόνο θα γίνης γι’ αυτά υπερβολικώς άδοξος και άτιμος στους δικούς μας, αλλά, νομίζω, στο τέλος και θ’ αποδράσης καταισχυμένος και θα μετανοήσης πικρώς αλλά ανωφελώς».

Αφού ο Γρηγόριος είπε αυτά προς εκείνον σοφώς και θεοπνεύστως, τα οποία, όπως γνωρίζομε, έπειτα έπραγματοποιήθηκαν κατά τον λόγο του, ο Βαρλαάμ παρέμεινε όχι λιγώτερο Βαρλαάμ και πάλι, επιχειρώντας τα ίδια ή χειρότερα καθημερινώς, και προσβάλλοντας αναιδώς την Εκκλησία και τα ιερά και τα μυστήριά της με όλους τους λόγους και όλα τα συγγράμματά του. 

Γι’ αυτό, απογοητευθείς εντελώς για την επιστροφή και διόρθωσι εκείνου, εξ ανάγκης άρχισε και αυτός να γράφη και ν’ ανατρέπη τους βεβήλους λόγους με λόγους ιερούς, έτσι ώστε να μη καταστή δυσθεράπευτο ή ανίατο στο τέλος το πάθος, καθώς η κακοήθης αίρεσις θα μεταδιδόταν από άλλους σε άλλους σαν ψυχοφθόρο μίασμα και θα προχωρούσε κάθε μέρα προς τα εμπρός.

Συνεχίζεται

* Αναφέρεται στον Αββά Ισαάκ τον Σύρο.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Φιλοθέου Κοκκίνου, Βίος Γρηγορίου Παλαμά», εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, σχόλια, Παναγιώτης Χρήστου των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς».

Επιμέλεια: Στ.Κ.