Blog

Μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου Παντελεήμονος: Συμεών Θεσσαλονίκης και η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία

Μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου Παντελεήμονος Ροδοπούλου

Συμεών Θεσσαλονίκης και η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία

Ο Συμεών εγένετο Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης το έτος 1416/1417 και αρχιεράτευσε μέχρι των μέσων του Σεπτεμβρίου του 1429. Η προσωπικότης, η ζωή και η δραστηριότης του προβάλλονται κυρίως δια των έργων του. 

Υπήρξεν άριστος ποιμήν, άγιος άνθρωπος και αξιόλογος συγγραφεύς ίσως ο καλύτερος του 15ου αιώνος. Εξέχων λειτουργιολόγος, διεκρίθη ως σχολιαστής λειτουργικών κειμένων και τελετών, του δόγματος, αλλά και ως απολογητής και αγωνιστής υπέρ της Ορθοδοξίας και του Γένους. 

Ο Συμεών δεν έγραψε κανονικά έργα, αναφερόμενα συστηματικώς εις γενικά θέματα του πολιτεύματος και της διοικήσεως της Εκκλησίας. Δεν υπήρχε λόγος. Τα θέματα αυτά είχον ρυθμισθή υπο Οικουμενικών συνόδων, υπό των ιερών κανόνων και υπό της εκκλησιαστικής πολιτειακής νομοθεσίας. 

Η Πατριαρχική ενδημούσα σύνοδος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, προς την οποίαν ο Συμεών ήτο ολοψύχως αφοσιωμένος, επελαμβάνετο τοιούτων θεμάτων, όταν παρίστατο ανάγκη, συμφώνως προς την κανονικήν παράδοσιν της Εκκλησίας. Κανονικού περιεχομένου, με ποιμαντικές προεκτάσεις, είναι η επιστολή του Συμεών «προς τον Πατριάρχην ήτοι περί κωλύματος συνοικεσίου», λειτουργικό-κανονικόν δε το έργον του «περί των ιερών χειροτονιών». 

Εκ των έργων αυτών κυρίως συνάγονται συμπεράσματα περί της υιϊκής και εκ πεποιθήσεως αφοσιώσεως του Συμεών προς το Οικουμενικόν Πατριαρχείον.

Ο Συμεών εχειροτονήθη μητροπολίτης Θεσσαλονίκης εις την Κωνσταντινούπολιν. Η μακραίων[η] πράξις της Εκκλησίας ήτο, οι μητροπολίται να χειροτονώνται υπό του Πατριάρχου και της περί Αυτόν συνόδου. Τούτο συνάγεται και εκ των έργων του Συμεών.

Εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, αι τοπικαί Εκκλησίαι ήσαν ανεξάρτητοι. Κατά την ερμηνείαν του Βαλσαμώνος εις τον 2ον κανόνα της Β΄ Οικουμενικής συνόδου, «το παλαιόν πάντες οι των επαρχιών μητροπολίται αυτοκέφαλοι ήσαν και υπό των οικείων συνόδων εχειροτονούντο». 

Οι επίσκοποι εχειροτονούντο υπό των μητροπολιτών και των επισκόπων της μητροπολιτικής περιφερείας. Οι μητροπολίται ήσαν πρόεδροι της συνόδου μιας μητροπολιτικής επαρχίας, της οποίας μέλη ήσαν οι επίσκοποι της περιφερείας αυτής. Η σύνοδος της επαρχίας Θεσσαλονίκης ελειτούργει μέχρι του έτους 1924, ότε και κατηργήθη.

Κατά τον Δ΄ και Ε΄ αιώνα, η διοικητική αυτονομία των μητροπολιτικών επαρχιών ήρθη δια της διαπλάσεως υπερμητροπολιτικής οργανώσεως, της εκκλησιαστικής διοικήσεως. Οι μητροπολίται των μεγάλων πόλεων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας απέκτησαν μεγαλυτέραν ισχύν των άλλων μητροπολιτών και αι σπουδαίαι υποθέσεις διεξεπεραιώνοντο εις τας πόλεις αυτάς. 

Οι μητροπολίται των πέντε σπουδαιοτέρων πόλεων του χριστιανικού κόσμου ωνομάσθησαν πατριάρχαι, οι δε μητροπολίται των μικροτέρων πόλεων έχανον, συν τω χρόνω, την αυτοτέλειάν των, διατηρήσαντες τον τίτλον των και την προεδρίαν των μητροπολιτικών συνόδων. Αι σπουδαίαι όμως υποθέσεις της εκκλησιαστικής των περιφερείας διεξηγοντο πλέον υπό των πατριαρχικών συνόδων, από τας οποίας εξελέγοντο οι μητροπολίται, εχειροτονούντο, εποπτεύοντο και εδικάζοντο.

Οι επίσκοποι της Παλαιάς Ρώμης και της Νέας Ρώμης, Κωνσταντινουπόλεως, της πρωτευούσης της αυτοκρατορίας, αποκτούν ακόμη υπερτέραν θέσιν εις την τάξιν των πρεσβείων τιμής των επισκόπων. 

Ο Συμεών, μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κατά τον 15ον αιώνα, αναφέρεται εις την δομήν αυτήν της εκκλησιαστικής διοικήσεως, η οποία έχει παγιωθή από αιώνων και έχει κατοχυρωθή υπό των Ιερών Κανόνων. Η ισότης όμως των επισκόπων κατά την ιερωσύνην δεν αυξομειούται δια της αναπτύξεως των πρεσβείων τιμής των επισκόπων. 

«Ο πατριάρχης μητροπολίτου, ή μητροπολίτης επισκόπου», λέγει ο Συμεών», «κατά χάριν και ενέργειαν της αρχιερωσύνης ουδεμίαν έχει διαφοράν». 

Αλλ’ όμως «κατά την τάξιν του θρόνου και την αρχήν και τον της υποταγής λόγον, και την εις τους υφ’ αυτόν τελούντας πρόνοιαν, ο μεν πατριάρχης Πατήρ εστί πάντων και κεφαλή, τους τε μητροπολίτας και αρχιεπισκόπους χειροτονών και ανακρίνων συν τη ιερά συνόδω και πάντων φροντίζειν οφείλων των υπ’ αυτόν». 

Όπως ο πατριάρχης είναι «Πατήρ πάντων και κεφαλή», το ίδιον και ο μητροπολίτης είναι «πατήρ και κεφαλή» των επισκόπων της επαρχίας και των κληρικών, «άρχων τε και διοικητής» της επαρχίας του, την οποίαν οφείλει «καλώς οικονομείν». Ο επίσκοπος δε είναι «πατήρ και κεφαλή των κληρικών τε και λαϊκών» της επισκοπής του. 

Ο Πατριάρχης είναι «πατήρ και κεφαλή» όλων, όχι μόνον «κατά την τάξιν του θρόνου», αλλά και κατά στην αρχήν και τον της υποταγής λόγον». Η υπεροχή δε αυτή του Πατριάρχου εκφράζεται ως διακονία, εφ’ όσον οφείλει «πάντων φροντίζειν… των υπ’ αυτόν».

Η υπεροχή αυτή του Οικουμενικού Πατριάρχου έναντι των άλλων, «κατά την τάξιν του θρόνου και την αρχήν και τον της υποταγής λόγον», εκφραζομένη ως διακονία «υπέρ πασών των Εκκλησιών», δηλούται, κατά τον Συμεών, εις την χειροτονίαν του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως και την ενθρόνισιν, αι οποίαι έχουν τελετουργικά στοιχεία λαμπρότερα της χειροτονίας των άλλων επισκόπων. 

Ο Συμεών εις το έργον του «περί των ιερών χειροτονιών», αφιερώνων ειδικά κεφάλαια περί της καταστάσεως και χειροτονίας του Πατριάρχου, γράφει ότι η χάρις του Αγίου Πνεύματος, επιφοιτά «δαψιλέστερον» κατά την εγκαθίδρυσιν του Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, διότι «δια της εν τω θείω θρόνω τω πατριαρχικώ καθιδρύσεως» εγκαινίζεται ο ιεράρχης «προς την της καθολικής Εκκλησίας οικονομίαν τε και εγχείρησιν». 

Η δαψιλεστερα δε αυτή επιφοίτησις ενισχύει τον Πατριάρχην «προς το μείζον υπέρ πασών των εκκλησιών ένθεον έργον και υπηρετημα΄ ότι και έλλαμψις μείζων και χάρις και δύναμις κατά την αναλογίαν της διακονίας εκάστω χορηγείται». Βεβαίως και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως είναι επίσκοπος, ως οι άλλοι επίσκοποι, αλλά «κατά την διακονίαν και μείζω λαμβάνει χάριν και μάλλον εν τω αποκαθίστασθαι». 

Περαιτέρω ο Συμεών εις το ως άνω έργον του προβαίνει εις την περιγραφήν της τελετής της ενθρονίσεως του Οικουμενικού Πατριάρχου, η οποία είναι κατά πολύ λαμπρότερα εκείνης των άλλων επισκόπων. Εις το τέλος της τελετής ανερχόμενος ο Πατριάρχης εις το σύνθρονον εκφωνεί «Ειρήνη πάσιν», διότι «έδει φροντίζειν πάντας». 

Οι αρχιερείς και ιερείς ιστάμενοι αντιφωνούν «και τω πνεύματι σου» και ούτω καθέζεσθαι, και τον λαόν ομοίως δεξάμενον την ειρήνην «και τω πνεύματι σου «βοάν». Και ο Συμεών επιλέγει «…δια τούτο ούτω λαμπρά και η εν τω συνθρόνω του Πατριάρχου γίνεται εγκαθίδρυσις, ίνα καθεσθείς ώσπερ ο Σωτήρ εις τους ουρανούς, την ειρήνην εκείθεν άπασι δώη τε και κηρύξαι…».

Συνεχίζεται

Απόσπασμα από το βιβλίο της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, «Πρακτικά Λειτουργικού Συνεδρίου εις τιμήν και μνήμην του εν Αγίοις Πατρός ημών Συμεώνος Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Θαυματουργού 15.9.81», έκδοση Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας Θεσσαλονίκης, 1983