Blog

Μ. Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Βακάρος: Η αγιότητα του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου 

 

Ευστάθιος Θεσσαλονίκης: Ο Ιεράρχης και Άγιος

Του Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Βακάρου, δρος Θεολογίας

Συνέχεια από εδώ: https://agiatheodora.gr/o-agios-efstathios-archiepiskopos-thessalonikis-os-ierarchis-kai-oi-poikiles-sygkrouseis-tou/?preview_id=10528&preview_nonce=588a008d09&post_format=standard&_thumbnail_id=10534&preview=true

3. Η αγιότητα του Ευσταθίου Θεσσαλονίκης

Ο Μιχαήλ Ακομινάτος περιγράφοντας την ιδιωτική ζωή του Ευσταθίου ως εκκλησιαστικού ανδρός τον χαρακτηρίζει όχι μόνον ως «νηστευστήν», αλλά και ως υπόδειγμα το οποίο ο Θεός έστειλε στους ανθρώπους προς μίμηση. 

Παρά την αυστηρότητα της ζωής του, επεδίωξε να μη διαφέρει φανερά από τους άλλους. Γι’ αυτό, παρά την εχθρότητα ορισμένων, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού όχι μόνο τον εκτιμούσε για την ζωή του, αλλά και μετά τον θάνατό του προσέτρεχε στον τάφο του πιστεύουσα ότι μπορεί να λάβει απ’ αυτόν θεραπείες, όπως συνέβηκε και με τον τάφο του Αγίου Δημητρίου: 

«Ο γαρ επιτύμβιος λίθος εκείνου ως η του Μωυσέως ακρότομος, εις πηγάς ιάσεων έστραπται, ου ράβδω πληττόμενος, τω δε τεθησαυρισμένω αγίω σώματι θαυμαστούμενος και θηλάζει μέλι καινόν εκ πέτρας ταύτης ο των Θεσσαλονικέων εσμός, ώσπερ και έλαιον ευώδες εκ στερεάς πέτρας, της μαρτυρικής μυροχεύμονος λάρνακος». 

Έτσι, πολύ νωρίς μετά τον θάνατό του και προ του 1220 ο Ευστάθιος θεωρήθηκε άγιος από τον λαό.

Στο προαναφερθέν ήδη χωρίο του Ιωάννη Κίτρους ο Ευστάθιος αποκαλείται άγιος: «του εν αγίοις μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου». 

Σε δύο τίτλους έργων του διαβάζουμε: 

α) «Του εν αγίοις πατρός ημών Ευσταθίου μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, εις το εκοπίασεν εις τον αιώνα και ζήσεται εις τέλος», 

και β) «Του εν αγίοις πατρός Ευσταθίου, μητροπολίτου Θεσσαλονίκης, λόγος προεισόδιος της Αγίας Τεσσαρακοστής…». 

Προφανώς ο χαρακτηρισμός του Ευσταθίου ως αγίου να υπονοείται και στους τίτλους των συγγραμμάτων εκείνων που αρχίζουν με τη φράση «του αυτού».

Υπάρχουν όμως και εικόνες του αγίου Ευσταθίου στις τοιχογραφίες των παρακάτω ιερών Ναών:

1. Στο βόρειο πεσσότοιχο του Ιερού Βήματος του Καθολικού της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Ορους και πάνω από την πόρτα που ενώνει την πρόθεση με το Βήμα εικονίζεται ολόσωμος ιεράρχης με την επιγραφή: О ΑΓ(ΙΟ)Σ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΘΕΣΑΛONICHC. Δίπλα εικονογραφούνται οι άγιοι Νικηφόρος και Πρόκλος, Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως. Το Καθολικό της Μονής Βατοπεδίου, ένα από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα του Αθω, κτίστηκε στο τέλος του 10ου αιώνα και αγιογραφήθηκε το έτος 1312, όπως μαρτυρεί επιγραφή που βρίσκεται στο μεσημβρινό τοίχο του εξωνάρθηκα*.
2. Στην εκκλησία του Κράλη στη Στουντένιτσα της Σερβίας σε τοιχογραφία του 1314 εικονίζεται ανάμεσα σε ιεράρχες ο άγιος Ευστάθιος Θεσσαλονίκης.
3. Στην εκκλησία του αγίου Νικήτα στο χωριό Τσούτσερ -Μαυροβουνίου, κοντά στα Σκόπια, εικονίζεται ολόσωμος ο Άγιος Ευστάθιος με ανοιγμένο ειλητάριο στον βόρειο τοίχο του Ιερού Βήματος. Η τοιχογραφία αυτή χρονολογείται γύρω στα 1316.
4. Στην εκκλησία του αγίου Γεωργίου στο χωριό Στάρο Ναγκορίτσινο κοντά στο Κουμάνοβο υπάρχει η εικόνα του αγίου Ευσταθίου, η οποία ιστορήθηκε το 1317 – 1318 σε προτομή με ευαγγέλιο, στη δεύτερη αγιογραφική ζώνη της κόγχης του Ιερού Βήματος μαζί με άλλους ιεράρχες και,
5. Στο Καθολικό της Μονής του Ευαγγελισμού στη Γκρατσάνιτσα ο άγιος Ευστάθιος εικονίζεται σε στηθάριο στην αψίδα της προθέσεως. Η τοιχογραφία αυτή χρονολογείται στα 1321.

Οι απεικονίσεις του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου και στα πέντε μνημεία που αναφέραμε παρουσιάζουν διαμορφωμένο εικονογραφικά το πρόσωπο του ιεράρχου με ψηλό μέτωπο και πλούσια οξεία γενειάδα.

Παρ’ όλα αυτά όμως και μέχρι το έτος 1988 δεν φαίνεται να αναγνωρίστηκε επίσημα από την Εκκλησία ο Ευστάθιος ως άγιος, ούτε διασώθηκε «ακολουθία» του, αφού δεν είχε καθορισθεί ο εορτασμός της μνήμης του

Έχοντας όλα αυτά υπόψη ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Παντελεήμων Β΄ αποφάσισε να κάνει όλες τις κανονικές και νόμιμες ενέργειες για την επίσημη αναγνώριση του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου ως αγίου της κατά Ανατολάς Ορθοδόξου του Χριστού Εκκλησίας. 

Με το αριθμ. πρωτ. 567/16 -12 1987 έγγραφο «προς την Αυτού Θειοτάτην Παναγιότητα τον Αρχιεπίσκοπον Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικόν Πατριάρχην Κύριον Κύριον Δημήτριον τον Α΄, δια της Αυτού Θειοτάτης Μακαριότητος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Κυρίου Κυρίου Σεραφείμ», ζήτησε «την επίσημον αναγνώρισιν του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου», ως ΑΓΙΟΥ της [Μιάς, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας], την αναγραφήν του Ονόματος Αυτού εν τω ημετέρω Αγιολογίω και τον καθορισμόν της ημερομηνίας της Ιεράς Μνήμης Αυτού».

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Σεραφείμ με το αριθμ. πρωτ. 1081 – 2 – 88. Γράμμα του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Δημήτριον διαβίβασε την απόφαση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία ελήφθη κατά την συνεδρίαση της 14ης Ιανουαρίου 1988, ύστερα από το έγγραφο του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Παντελεήμονος Β΄ που αναφέραμε παραπάνω, για «την Κανονικήν διενέργειαν των δεόντων προς επίσημον ανακήρυξιν εις Αγιον του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου». 

Στο έγγραφο αυτό μεταξύ άλλων αναφέρονται:

«Επειδή, κατά την κανονικήν τάξιν και την μακραίωνα της Εκκλησίας παράδοσιν, η επίσημος ανακήρυξις εις Αγίους πιστών χριστιανικής βιοτής ή μαρτυρικώ θανάτω τελειωθέντων, ανήκει εις τας προνομίας και τα δικαιώματα του Αγιωτάτου Αποστολικού και Οικουμενικού Θρόνου της εν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, δια ταύτα, Συνοδική Αποφάσει και διαγνώμη αποστέλλοντες προς Υμάς τον σχηματισθέντα φάκελλον, παρακαλούμεν, όπως κατά τα θέσμια της Μεγάλης Εκκλησίας, εκδοθή Πατριαρχική και Συνοδική πράξις της ανακηρύξεως εις Αγιον, του προρρηθέντος Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, καθορισθή δε εν ταυτώ και η ακριβής ημερομηνία της ετησίου αυτού μνήμης…».

Πράγματι, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ. Δημήτριος με το αριθμ. πρωτ. 5074 – 8 – 88. Σεπτό του Γράμμα «προς τον Μακαριώτατον Αρχιεπίσκοπον Αθηνών και πάσης Ελλάδος κύριον Σεραφείμ του εγνώρισε την απόφαση της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Ευστάθιος Θεσσαλονίκης ο Ιεράρχης και Άγιος Οικουμενικού Πατριαρχείου για την επίσημη αναγνώριση του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Ευσταθίου ως Αγίου της Εκκλησίας, επισυνάπτοντας μάλιστα και την ταυτάριθμη Πατριαρχική πράξη. 

Να τι γράφει μεταξύ άλλων ο Οικουμενικός Πατριάρχης σ’ αυτό το Γράμμα.

«Η περί ημάς Αγία και Ιερά Σύνοδος, θεωρήσασα σχετικήν εισήγησιν της παρ’ ημίν Κανονικής Εκτροπής, λαβούσα δε υπ’ όψιν αφ’ ενός μεν την κοινήν συνείδησιν κλήρου και λαού, αναγνωρισάντων ήδη ως Άγιον τον ειρημένον και ως τοιούτον τιμώντων αυτόν, αφ’ ετέρου δε τον άγιον βίον, την μαρτυρίαν και την προσφοράν αυτού προς την αγίαν και αμώμητον Ορθόδοξον ημών πίστιν, συγκεντρούντος τα απαραίτητα της αγιότητος στοιχεία, ορθόδοξον δηλονούν φρόνημα, όσιον βίον και ιαματικήν χάριν, συνηρίθμησε τούτον τοις Αγίοις της Εκκλησίας, της μνήμης αυτού ορισθείσης ίνα εορτάζηται τη κ΄ [20ην] Σεπτεμβρίου εκάστου έτους.

Οθεν ασμένως εξαγγέλλοντες τούτο τη Υμετέρα προσφιλεί ημίν Μακαριότητι, αποστέλλομεν, περικλείστως ώδε, εν ίσω και απαραλλάκτω την επί τούτω γενομένην και εν τω Ιερώ Κώδικι της καθ’ ημάς Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας καταχωρηθείσαν και υπογραφείσαν Πατριαρχικήν ημών και Συνοδικήν Πράξιν, εις ασφαλή παράδοσιν τω προτείναντι Ιερωτάτω Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, προς κατάθεσιν εν τοις Αρχείοις της Ιεράς αυτού Μητροπόλεως…».

Συνεχίζεται

Τιμάται στις 20 Σεπτεμβρίου

Από το βιβλίο της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, «Άγιος Ευστάθιος, Πρακτικά Θεολογικού συνεδρίου εις τιμήν και μνήμην του εν Αγίοις Πατρός ημών Ευσταθίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης (7-9 Νοεμβρίου 1988), Θεσσαλονίκη.

Επιμέλεια: Στ.Κ.