Blog

Ευτέρπη Μαρκή, Για τους Μάρτυρες της Θεσσαλονίκης

Τρόποι και ιδιαιτερότητες της λατρείας  των Μαρτύρων στη Θεσσαλονίκη*

(Απόσπασμα)

Η ολιγάριθμη χριστιανική κοινότητα της Θεσσαλονίκης του 1ου αιώνα ενισχύθηκε αρκετά τον 2ο, αλλά μόνο από τον 3ο αιώνα αυξήθηκε σημαντικά και εξαπλώθηκε σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Στον 3ο αιώνα ανάγονται και οι πρώτες αρχαιολογικές ενδείξεις, που αποδεικνύουν την διάδοση του χριστιανισμού στην πόλη με την εμφάνιση χριστιανικών παραστάσεων και συμβόλων στους τάφους και αναφέρεται η πρώτη καταγεγραμμένη θεσσαλονικιά μάρτυς, η Ελικωνίς, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην Κόρινθο επί Γορδιανού (238-244) και Φιλίππου Άραβος (244-249). 

Τι είναι όμως η μαρτυρία; 

Σύμφωνα με την απάντηση που έδωσε ο στρατιώτης Βίκτωρ στον Γαλέριο, «ἐν τῷ ἡμετέρῳ νόμῳ βασιλεῦ ὅστις ἄν ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ ἀποθάνῃ, μάρτυς ἐστί καὶ πάντες οἱ χριστιανοί συνερχόμενοι θάπτουσιν αὐτόν»**, μάρτυρες είναι όσοι πεθαίνουν για τον Χριστό και γι’ αυτό δικαιούνται πάνδημη ταφή. 

Στην πρωτοχριστιανική κοινωνία η τιμή των μαρτύρων απαιτούσε μέριμνα για την ταφή τους και μαζικό εορτασμό των επετείων και της μνήμης τους. Όπως φαίνεται από το κείμενο των αποστολικών διαταγών, η λατρεία των μαρτύρων γινόταν γύρω από τον τάφο τους και περιλάμβανε ανάγνωση αποσπασμάτων της Αγίας Γραφής, ψαλμωδίες για την ανάπαυση των κεκοιμημένων και τελετουργική διανομή (κλάση) του άρτου και πόση οίνου από κοινό ποτήρι, που συνοδευόταν από τη φράση «Εὐχαριστοῦμεν σοι Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν», δηλαδή τέλεση Ευχαριστίας. 

Με ανάλογο τυπικό θα πρέπει να τιμήθηκαν από τη χριστιανική κοινότητα της πόλης μας οι θεσσαλονικείς μάρτυρες, ο συνολικός αριθμός των οποίων φθάνει μόλις τους 21, αριθμός πολύ μικρός, σε σχέση με τον πληθυσμό και το επίπεδο διάδοσης του χριστιανισμού στην πόλη. Αυτό οφείλεται κατά τη γνώμη μου σε τρεις λόγους: 

1) στο ότι η τοπική εκκλησία δεν μπόρεσε την εποχή των διωγμών να καταγράψει και να συγκεντρώσει στοιχεία για όλους τους μαρτυρήσαντες, 2) στο ότι πολλοί μάρτυρες λησμονήθηκαν και 3) στο ότι τα θύματα των διωγμών υπερεκτιμήθηκαν.

 

* Από τον συλλογικό τόμο η «Θεσσαλονίκη των Μαρτύρων και η Αγία Ματρώνα (Santa Matr;ona)» το οποίο αποτελεί πρακτικά διεθνούς συμποσίου το οποίο εκδόθηκε πρόσφατα από το Κέντρο Ιστορίας του δήμου Θεσσαλονίκης και του εκδοτικού οίκου Κ.&Μ. Σταμούλη.

** Φώτιος Δημητρακόπουλος «Άγιος Αλέξανδρος Πύδνης ή Θεσσαλονίκης», Ελληνικά 29, 1976, σ. 265-277.

Επιμέλεια: Στ.Κ.