Blog

Δημήτρης Κουτρουμπής: Ένας λαϊκός διδάσκαλος της πνευματικότητος Νικόλαος Καβάσιλας

Απόσπασμα από το άρθρο του Δ.Γ. Κουτρουμπή (1921-1983) «Ένας λαϊκός διδάσκαλος της πνευματικότητος Νικόλαος Καβάσιλας». Ακτίνες τ. 213 (1960) σελ. 251-261. Αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Σύναξη», τεύχος 6, Άνοιξη 1983, αφιέρωμα «Νικόλαος Καβάσιλας».

 

Α’ Διά τον Καβάσιλαν, όπως άλλωστε και δι’ όλους τους Ορθοδόξους, η «εν Χριστώ ζωή», είναι πρωτίστως η μυστηριακή ζωή, η ζωή της εκκλησιαστικής λατρείας και λειτουργίας, κέντρον και καρδίαν της οποίας αποτελεί το μυστήριον της θείας Ευχαριστίας, το μυστήριον της κοινωνίας του ζώντος Θεού μετά των ανθρώπων. 

Διά της ζωής αυτής, οι πιστοί ενούνται διαρκώς στενώτερον με τον Χριστόν, αυξάνονται εις αγάπην διά τους αδελφούς των, «καταντούν εις την ενότητα της πίστεως», που είναι συνώνυμος με την «γνώσιν του αληθινού Θεού». 

Αυτή η «ενότης της πίστεως» δεν είναι βεβαίως μία απλή σύμπτωσις γνωμών και κοσμοθεωριακών πεποιθήσεων. Είναι κάτι το ασυγκρίτως και αφαντάστως πλουσιώτερον: μία ενότης ζωής, σκέψεως και ενεργείας· η μεταβολή των πολλών εις ένα άνθρωπον· η πραγματοποίησις της ομοψύχου και ομοφώνου εκείνης κοινωνίας, η οποία φανερώνει εις τους μετέχοντας, αλλά και εις τους έξω, και συνάμα δοξάζει, την θείαν Κοινωνίαν, την κοινωνίαν του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, τον τριαδικόν Θεόν. 

Η ενότης της πίστεως, η επιτυγχανομένη διά της εν Χριστώ ζωής, τ. έ. [τουτέστιν, δηλαδή] διά της ζωής των λειτουργικών μυστηρίων, είναι ο κύριος ή μάλλον ο ορθός τρόπος δοξολογίας του ζώντος Θεού, διότι, όπως απεκάλυψαν οι άγγελοι κατά την γέννησιν του Σωτήρος, η πραγματική δόξα του εν υψίστοις Θεού είναι η επί γης ειρήνη, ο καινός εκείνος τρόπος υπάρξεως και ζωής, ο οποίος κατέστη δυνατός διά της ελεύσεως του Χριστού εις τον κόσμον και ο οποίος συνίσταται εις την ανιδιοτελή αγάπην, την φιλαδελφίαν, την συγγνώμην και την ανοχήν των άλλων, την κατάπνιξιν των ατομικών μας εγωισμών, την εκρίζωσιν του σατανικού πάθους της φιλοπρωτείας, την αποφυγήν των ερίδων, των διαιρέσεων και των σχισμάτων, την αγάπην της ταπεινοφροσύνης και της υπακοής, χωρίς την οποίαν είναι αδύνατον να απαλλαγώμεν από την τυραννίαν του ιδίου θελήματος, από την βαρείαν αυτήν άλυσον που μας κρατεί μακράν του Θεού, δεσμίους του διαβόλου.

Αλλ’ ο νέος, ο «πνευματικός» αυτός τρόπος υπάρξεως και ζωής, που δοξάζει τον Θεόν και τον φανερώνει εις ημάς και εις τους αδελφούς μας, είναι καρπός της χάριτος του Θεού, αποτέλεσμα της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος εις την ψυχήν μας, επιτυγχάνεται δε μόνον διά της συνεχούς και πιστής συμμετοχής μας εις την ζωήν της Εκκλησίας, εις την ζωήν της εκκλησιαστικής λατρείας και των αγιαστικών μυστηρίων, εις την ζωήν του Χριστού, ο οποίος, μολονότι ανήλθεν εις τους ουρανούς και εκάθισεν εκ δεξιών του Πατρός, δεν έπαυσεν εν τούτοις να παραμένη διά των μυστηρίων του αληθώς και ουσιαστικώς παρών μεθ’ ημών πάσας τας ημέρας και μέχρι της συντελείας του, αιώνος.

Β’ Διά τον Καβάσιλαν, όπως και διά την καθολικήν παράδοσιν της Εκκλησίας, η «Μίμησις Χριστού» δεν συνίσταται εις μίαν μηχανικήν απομίμησιν και αντιγραφήν της ζωής και των πράξεων του Ιησού της Ναζαρέτ ή εις μίαν εξωτερικήν συμμόρφωσιν προς τας εντολάς του· αλλ’ είναι μία «υπαρξιακή» (ας μας συγχωρηθή το επίθετον) μεταμόρφωσις του όλου ανθρώπου εις Χριστόν, η βαθμιαία «αποκάλυψις» διά των σκέψεων, των λόγων και των έργων μας του Χριστού, ο οποίος έχει «σκηνώσει», έχει στήσει, δηλαδή, την σκηνήν του εις την ψυχήν μας. 

Όπως η εν Χριστώ ζωή είναι συμμετοχή εις την ζωήν του αναστάντος και ενδόξου Χριστού διά της μυστηριακής μας ενώσεως μετ’ αυτού, παρομοίως και οι χριστιανικές αρεταί είναι συμμετοχή εις τας αρετάς του Χριστού ή, ακριβέστερον, μετάδοσις των αρετών του Χριστού εις ημάς.

Επί του οντολογικού πεδίου, η ένωσις με τον Χριστόν πραγματοποιείται διά των εκκλησιαστικών μυστηρίων και, ειδικώτερον, διά των μυστηρίων της ενσωματώσεως, δηλαδή διά του βαπτισματος, του χρίσματος και της ευχαριστίας· επί του ηθικού πεδίου, η ένωσις με τον Χριστόν είναι καρπός της συμμορφώσεως μας εις το θέλημα του Θεού που επιτυγχάνεται με την βοήθειαν και την συνδρομήν της θείας χάριτος. 

Αλλά τα δύο αυτά πράγματα δεν είναι άσχετα και ασύνδετα μεταξύ· των είναι μάλλον αι δύο πλευραί μιας και της αυτής πραγματικότητος. 

Διότι η απόκτησις, η ανάπτυξις και η εκδήλωσις χριστιανικού χαρακτήρος εκ μέρους μας είναι, τρόπον τινά, το ξεχείλισμα της ενώσεώς μας με τον Χριστόν από την οντολογικήν εις την ηθικήν σφαίραν. 

Αυξανόμενοι εις αρετήν δεν κάμνομεν τίποτε άλλο από του να γινώμεθα ηθικώς εκείνο το οποίον η χάρις του Θεού μας κατέστησεν ήδη όντο λογικώς – να φανερώνωμεν τον Χριστόν ή μάλλον να αφίνωμεν τον Χριστόν, ο οποίος κατοικεί εν ημίν διά των μυστηρίων, να φανερωθή διά των έργων, των λόγων, των λογισμών και γενικώς δι’ όλης της συμπεριφοράς μας.

Η Χριστιανική λοιπόν ηθική δεν είναι συμμόρφωσις προς ένα ξηρόν και αφηρημένον κώδικα ούτε μηχανική αντιγραφή ενός εξωτερικού προτύπου· είναι φανέρωσις του Λόγου του Θεού, ο οποίος ενοικεί εις την ψυχήν μας, είναι συμμόρφωσις και μετασχηματισμός του πιστού προς το νέον ον, την «καινήν κτίσιν», εις την οποίαν τον μετέβαλεν η χάρις του Θεού διά των Εκκλησιαστικών μυστηρίων. 

Επομένως η ηθική ζωή του χριστιανού δεν είναι άσχετος προς την μυστηριακήν ζωήν της Εκκλησίας· είναι καρπός και συνέπειά της. Όπως ο άγιασθείς άρτος και ο αγιασθείς οίνος είναι το «μυστήριον» του αναστάντος και ενδόξου Χριστού επί της Αγίας Τραπέζης, έτσι και η ηθική ζωή του χριστιανού πρέπει να είναι ένα «μυστήριον» του ζώντος Χριστού εις κάθε περίστασιν και κάθε στιγμήν της ζωής του.

Επιμέλεια: Στ.Κ.