Blog

Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, Η ακτινοβολία της προσωπικότητας των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου τους επέβαλε και εις το παπικό περιβάλλο και δικαιώθηκαν

Νηφαλιότης και σύστημα. Σεβασμός εις την οντότητα του λαού, εις τον οποίον αποστέλλονται.

Ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος ήρχισαν το ιεραποστολικόν των έργον με μεγάλην θετικότητα. Επεσήμανον με διαύγειαν κρίσεως και ειλικρινή σεβασμόν της προσωπικότητος του μοραβικού λαού τον δρόμον, τον οποίον έπρεπε να διανοίξουν διά να συνδεθή ο υπό ανάπτυξιν σλαβικός κόσμος συνειδητώς με την Εκκλησίαν, να κατανοήση το Ευαγγέλιον και να το ζήση.

Προετοιμασία 

Προτού εγκαταλείψουν το Βυζάντιον, ο Κωνσταντίνος (Κύριλλος) ησχολήθη συστηματικώς διά την δημιουργίαν αλφαβήτου, με το οποίον θα ήτο δυνατόν να καταγραφή η σλαβική γλώσσα. 

Βασικώς εχρησιμοποίησε την μικρογράμματον ελληνικήν γραφήν και προσέθεσε μερικά ακόμη γράμματα διά την απόδοσιν των υπολοίπων σλαβικών φθόγγων. 

Με την βοήθειαν αυτού του αλφαβήτου μετέφρασε και κατέγραψεν εις την σλαβονικήν κατ’ εκλογήν περικοπάς της Καινής Διαθήκης (των κατά τας Κυριακάς και μεγάλας εορτάς αναγινωσκομένων Ευαγγελίων και Αποστόλων). «Αυτή υπήρξεν η αρχή της σλαβικής φιλολογίας» (Dvornik). 

Εν συνεχεία ανεζήτησαν τους καταλλήλους συνεργάτας διά την ιεραποστολικήν εργασίαν μεταξύ ευσεβών ιερέων και μοναχών καθώς και ικανών τεχνιτών διά την ανέγερσιν ναών. Όλαι αι ανάγκαι διά την άμεσον ανάπτυξιν της λειτουργικής ζωής ελήφθησαν υπ’ όψιν.

Η προσεκτική θεμελίωσις της ιεραποστολής κατόπιν ορθής σταθμίσεως της καταστάσεως, γνώσεως της γλώσσης και ιδιοσυγκρασίας του λαού και η συστηματική προπαρασκευή παραμένουν πάντοτε βασικοί παράγοντες επιτυχίας και θα πρέπη να τύχουν ιδιαιτέρας και σήμερον προσοχής.

Μεταφράσεις 

Την άνοιξιν του 863 οι βυζαντινοί ιεραπόστολοι έφθασαν εις την Μοραβίαν γενόμενοι ενθουσιωδώς δεκτοί υπό του Ρατισλάβου1. Και εδώ μία εκ των πρώτων των επιδιώξεων ήτο η συνέχισις της μεταφράσεως των λειτουργικών βιβλίων. 

Όπως μας πληροφορεί ο σύγχρονός του βιογράφος, ο Κωνσταντίνος μετέφρασεν όλην την εκκλησιαστικήν ακολουθίαν, τον όρθρον, τας ώρας, τον εσπερινόν, το απόδειπνον και την θείαν Λειτουργίαν2. Εις αυτήν την πρώτην περίοδον φαίνεται συνεπληρώθη και η μετάφρασις του Ψαλτηρίου. 

Το μεταφραστικόν έργον ωλοκλήρωσεν αργότερον ο Μεθόδιος, παρά τας περιπετείας και το πλήθος των προβλημάτων, τα οποία αντιμετώπισε μετά τον θάνατον του αδελφού του. Ο βιογράφος του διηγείται, ότι ολίγον προ του τέλους της ζωής του με εντατικήν εργασίαν και την βοήθειαν δύο ταχυγράφων μετέφρασεν εις διάστημα οκτώ μηνών ολόκληρον την Π. Διαθήκην (πλην των Ψαλμών, οι οποίοι ενωρίτερον είχον μεταφρασθή, και των Μακκαβαίων τους οποίους παρέλειψε) καθώς και την υπόλοιπον Κ. Διαθήκην. 

Εξεφράσθησαν επιφυλάξεις κατά πόσον ήτο τούτο δυνατόν εις τόσον μικρόν χρονικόν διάστημα, σήμερον όμως θεωρείται βέβαιον, και υπολογίζεται ότι έγινε το 884. Εις το ίδιον κεφάλαιον της βιογραφίας του αναφέρεται ότι μετέφρασε τον «Νομοκάνονα» και τα «Πατερικά»3.

Η μετάφρασις του βιβλικού και λειτουργικού θησαυρού της Εκκλησίας απετέλεσε και πρέπει και πάλιν να αποτελέση βασικόν πνεύμονα της ορθοδόξου ιεραποστολής.

Δημιουργία στελεχών

Η δευτέρα μεγάλη φροντίς των δύο Θεσσαλονικέων ιεραποστόλων ήτο η εκπαίδευσις και ανάδειξις ιθαγενούς κλήρου. Από την πρώτην στιγμήν της αφίξεώς των αφιερώθησαν συστηματικώς εις το έργον αυτό· «ποιούνται δε σπουδήν τοις οξυτέροις των μαθητών παραδούναι τα θεία μαθήματα. Ουκ ολίγοι γαρ της διδασκαλικής αυτών πηγής έπινον, ων έγκριτοί τε και του χορού κορυφαίοι Γοράσδος τε και Κλήμης και Ναούμ και Αγγελάριος και Σάββας». 

Τα κείμενα, τα οποία είχον μεταφράσει, ήσαν τα πρώτα αναγνωστικά της σλαβικής. Η πρόθεσίς των ήτο να οργανώσουν το συντομώτερον την σλαβικήν εκείνην επαρχίαν, να την καταστήσουν αυτοδύναμον με επικεφαλής εντόπιον κλήρον και εν συνεχεία να αποσυρθούν εις την μονήν των. 

Ο βίος του Κωνσταντίνου αναφέρει ότι «αφού έμειναν 40 μήνες στην Μοραβίαν πήγαν να χειροτονήσουν τους μαθητάς τους». Υπάρχει αμφισβήτησις, εάν η πρόθεσις των ήτο να κατεθυνθούν εις την Κωνσταντινούπολιν ή εις την Ρώμην, εις την δικαιοδοσίαν της οποίας υπήγετο η Μοραβία.

Το «Ιταλικόν Συναξάριον» σημειώνει ότι τους εκάλεσεν ο Νικόλαος Ρώμης και έσπευσαν· ο βίος του Μεθοδίου γράφει: «Ύστερα από τρία χρόνια, αφού εδίδαξαν τους μαθητάς τους επέστρεφαν. Όταν όμως ο ‘αποστολικός’ Νικόλαος έμαθε γι’ αυτούς τους δυο ανθρώπους, έστειλε να τους καλέση, γιατί ποθούσε να τους δη, σαν άγγελους Θεού»4. 

Γεγονός πάντως παραμένει, ότι κατ’ αρχήν μεν έμειναν εις την Βενετίαν, εν συνεχεία δε κατηυθύνθησαν προς την Ρώμην προς εξομάλυνσιν της καταστάσεως εις Μοραβίαν και διάλυσιν των συκοφαντιών των λατίνων κληρικών, οι οποίοι τους κατηγόρουν δι’ αιρετικάς καινοτομίας (εννοούντες την χρήσιν της σλαβικής γλώσσης και την παράλειψιν του Filioque, το οποίον σημειωτέον δεν εχρησιμοποίει τότε ούτε η Ρώμη). 

Η ακτινοβολία της προσωπικότητός των τους επέβαλε και εις το παπικόν περιβάλλον και εδικαιώθησαν. 

1. Τελευταίως ο καθηγητής J. Cibulka εις διεξοδικήν μελέτην διετύπωσε την άποψιν ότι οι δύο Θεσσαλονικείς ιεραπόστολοι έφθασαν εις Μοραβίαν όχι το 863 αλλά το 864, «πιθανώς κατά το δεύτερον τέταρτον του έτους 864.

2. Εις τον βίον του Κωνσταντίνου (ΧΙΙΙ) αναφέρεται ότι ο Φιλόσοφος μετέφρασεν όλην την εκκλησιαστικήν ακολουθίαν. Εις τον βίον όμως του Μεθοδίου (XV) αναλυτικώτερον γράφεται, ότι οι δύο αδελφοί μετέφρασαν τα απαραίτητα λειτουργικά βιβλία και επί πλέον το Ψαλτήριον. Διά το ζήτημα αυτό ιδέ Fr. Grivec, μν. έργ. σ. 133. Διά το θέμα του τυπικού, το οποίον εξέλεξαν διά την σλαβονικήν λειτουργίαν, ιδέ D. Obolensky, Saint Cyril a and Saint Methodius. Apostles of the Slaves, tv St. Vladimir’s Seminary Quarterly (N. York), 1963, σ.6.

3. Κατά πάσαν πιθανότητα πρόκειται διά το «Σύνταγμα Κανόνων» του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννου Σχολαστικού (565-577). Ιδέ H. F. Schmid, Die Nomokanonüber-setzung des Methodius, Leipzig 1922. Όσον αφορά τα «πατερικά» διάφοροι απόψεις έχουν διατυπωθή. Πιθανωτέρα φαίνεται η γνώμη ότι η μετάφρασις έγινεν από την ελληνικήν συλλογήν «Ανδρών αγίων βίβλος», σλαβονική μετάφρασις της οποίας υπάρχει εις χειρόγραφον του 13ο αι. ευρισκόμενον εν Βενετία. Ιδέ F. Grivec, μν. εργ., 123.

4. Zitije Melodija V-VI. Κατά την άποψιν του Dvornik, την οποίαν συμμερίζονται ο Grivec και πολλοί άλλοι ερευνηταί, οι δύο αδελφοί έλαβον την παπικήν πρόσκλησιν εις την Βενετίαν, όπου αρχικώς είχον φθάσει με σκοπόν να κατευθυνθούν εις την Κωνσταντινούπολιν. F. Dvornik, μν. εργ., 296 κ. ε. J. Bujnoch, μν. εργ., 173.

Συνεχίζεται

Οι Άγιοι τιμώνται στις 11 Μαίου.

Από το τεύχος του μακαριστού Αναστασίου Γιαννουλάτου, Επισκόπου Ανδρούσης αργότερα αρχιεπισκόπου Αλβανίας, «Κύριλλος και Μεθόδιος, Δείκται πορείας», έκδοση της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1980 (πρώτη έκδοση 1966).

Επιμέλεια: Στ.Κ.