Blog

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ο νέος Χρυσόστομος

[…] Πριν αναφερθούμε σ’ άλλους Πατέρες, για να τονίσουμε τον πατερικό και παραδοσιακό χαρακτήρα της θεολογίας του χρυσολόγου Αγίου μας, θα αναφερθούμε στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο με τον οποίο επίσης εικονίζεται. 

Με τον Ιωάννη Χρυσόστομο εικονίζεται ο Γρηγόριος ο Παλαμάς για δύο βασικούς λόγους· ο ένας είναι βιβλικός και ο άλλος πατερικός-θεολογικός. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εξεικονίζεται με τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο ως έκφραση της προσωνυμίας: Νέος Χρυσόστομος. 

Η προσωνυμία αυτή ενέχει μεγίστη σημασία. Ο Παλαμάς αποκαλείται Νέος Χρυσόστομος, διότι πρώτα οφείλεται στους λόγους ότι ήταν από τον 14ο αιώνα ο θεολόγος Άγιός μας θεωρείται ισάξιος και ισότιμος με μεγάλους διδασκάλους. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος όπως είναι γνωστό ερμήνευσε όλη σχεδόν την Αγία Γραφή. Από την ερμηνεία του μεγάλου πατρός εμπνεύστηκαν προφανώς όλοι όσοι ακολουθούν τον Παλαμά· η μνήμη του Γρηγορίου του Παλαμά, συνεορταζόταν με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο την 13η Νοεμβρίου. 

Ανάπτυξη της εορτής κατά την 14η Νοεμβρίου, εορτή της Κοιμήσεως του Παλαμά, μία μέρα δηλαδή μετά την εορτή του Αγίου Χρυσοστόμου, έγινε επί των ημερών του μακαριστού Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυρού Παντελεήμονος Β’. Κατά την εσπέρα της εορτής και κατά την κυριώνυμη ημέρα τελείται πάντοτε πανηγυρική αρχιερατική θεία Λειτουργία και εκφωνούνται λόγοι. 

Μια πρώτη ερμηνεία του εικονισμού του Γρηγορίου με τον Άγιο Χρυσόστομο, οφείλεται στο γεγονός ότι ο Παλαμάς κάνει χρήση της Ερμηνείας του Χρυσοστόμου. Στην πορεία του θέματός μας θα δούμε ότι ο Χρυσόστομος ήταν γνωστός στον Άγιός μας και ως προς το βασικό θέμα διακρίσεως ουσίας και ενέργειας.

Το γεγονός ότι ο Παλαμάς ήταν βαθύς βιβλικός θεολόγος βεβαιώνειται και από τον εικονισμό του ως αρχιερέως, άλλοτε κρατώντας ειλητάριο και άλλοτε τη Βίβλο. Η εικόνα του Αγίου ως αρχιερέως απαντάται περισσότερες φορές από τον εικονισμό του ως ασκητή, όπως παρατηρεί ο Ευθύμιος Τσιγαρίδας”. Φρονούμε ότι και αυτός ο εικονισμός έχει τη θεολογική του σημασία. 

Βεβαιούται ότι ο λόγος του είναι καθαρά βιβλικός, και η φωνή του, όπως βλέπουμε σε κάθε έκφραση των έργων του, πατερική. Ως βιβλικός και πατερικός ο λόγος του Παλαμά είναι, διότι είναι αρχιερεύς. Ως αρχιερεύς κατέχει θεία χάρι. Βλέπει τον Χριστό, κατά τον Αμβρόσιο Μεδιολάνων, και είναι στη φωτιστική τάξη κατά τον Συμεών Θεσσαλονίκης. 

Ο Αμβρόσιος στο έργο του Απολογία του Δαβίδ (Apologia David) στον προφήτη βασιλέα υιό του Ιεσσαί δόθηκε από τον Θεό να ατενίσει την πραγμάτωσή τους. Πράγμα που επιτρέπει στον ιεράρχη να μιλήσει με τα ίδια λόγια εκείνου που βιώνει αυτά τα μυστήρια (sacramenta): «Εσύ ω Χριστέ, σ’ εμένα αποκαλύπτεσαι πρόσωπο με πρόσωπο: Εγώ σε κρατώ στα μυστήριά σου (facie ad faciem te mihi Christe demonstras, te in tuis teneo sacramentis)». 

Ο Άγιος Συμεών χαρακτηρίζει την τάξη των επισκόπων ως «φωτιστική», διότι δέχτηκε τη φωτιστή χάρη και οδηγεί τους ανθρώπους προς το φως του Χριστού, ενώ την τάξη των πρεσβυτέρων ονομάζει «τελεστική», διότι έχει τη δυνατότητα να τελεί τα μυστήρια αλλά όχι να μεταδίδει την χάρη της ιερωσύνης

Ο επίσκοπος επέχων θέση Χριστού ορθοτομεί τον λόγο της αληθείας, διά της Γραφής και της εμπειρίας της καθάρσεως, φωτισμού επίσης και της θεώσεως.

Ως βιβλικός θεολόγος, ο λόγος του Γρηγορίου είναι ιωάννειος, παύλειος, αποστολικός. Ο Παλαμάς με τη βίβλο ανά χείρας και πορευόμενος προς την θέα του Θεού, γνώρισε τον Χριστό ανά την οικουμένη, κατά τον Φιλόθεο,

Ο Άγιος μας έχει ενώπιόν του τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος υπογραμμίζει ότι στο κήρυγμα των Προφητών, το στόμα το οποίο μιλάει, είναι το στόμα του Θεού. Όπως το στόμα μας είναι το στόμα της ψυχής μας, χωρίς βέβαια να έχει η ψυχή στόμα, με τον ίδιο τρόπο, το στόμα των προφητών είναι στόμα Θεού. Ο Άγιος Γρηγόριος ερμηνεύει τους λόγους του Χριστού με το ίδιο σχήμα: «δώσω υμίν στόμα και σοφίαν η ου δυνήσονται αντειπείν ή αντιστήναι άπαντες οι αντικείμενοι υμίν». Επίσης, «ουχ υμείς εστε οι λαλούντες, αλλά το Πνεύμα του Πατρός υμών το λαλούν εν υμίν».

Απόσπασμα από το κεφάλαιο «Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεολόγος – Χρυσολόγος – Θεόπτης», του βιβλίου του καθηγητή Αντώνιου Μ. Παπαδόπουλου «Απεικονίσεις του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά», Θεσσαλονίκη 2016, έκδοση Ιεράς Μονής Αγίας Θεοδώρας.

Επιμέλεια: Στ.Κ.