Blog

Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Από την φυλακή αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης

Απόσπασμα από το κείμενο του καθηγητή Παναγιώτη Χρήστου για τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά στο «Αγιολόγιον της Θεσσαλονίκης».

 

[…]

Η μετά το 1341 δίωξις του Παλαμά οφείλεται στην άτεγκτη στάσι του πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα και την επιμονή του Γρηγορίου Ακινδύνου. 

Ο Ακίνδυνος, νεαρός και ευφυής θεολόγος από το Πρίλαπο, που άλλοτε εθεωρούσε τον Παλαμά ως διδάσκαλό του (Αντιρρητικός προς Ακίνδυνον, 3, 1, 2. Χρήστου, Συγγράμματα, 3, 161) ως προς το γνωσιολογικό μεν πρόβλημα είχε ταχθή προς την πλευρά του Βαρλαάμ, ως προς το ασκητικό δε συμφωνούσε με τον Παλαμά γι’ αυτό ακολούθησε την μοίρα των μετριοπαθών, που συνθλίβονται μεταξύ ισχυρών αντιπάλων των δύο άκρων. 

Αυτή τη θέσι προσπαθούσε να τηρήση και ο Καλέκας [πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας]. Αποτέλεσμα αυτής της τάσεως ήταν η διά βαθμιαίων μέτρων αποκατάστασις του Ακινδύνου και η επίσης διά βαθμιαίων μέτρων καταδίκη του Παλαμά. Ο Παλαμάς, αρχικά μεν αποσύρθηκε στη μονή αγίου Μιχαήλ στο Σωσθένιο του Βοσπόρου κι έπειτα στην Ηράκλεια.

Από εκεί προσκλήθηκε στα ανάκτορα για να δώση εξηγήσεις σχετικά με την ανακίνησι δογματικών ζητημάτων. Τότε, αν και ευρέθηκε αθώος από την σύγκλητο, ο Καλέκας τον ενέκλεισε σε μια μονή με φρουρά, τον Σεπτέμβριο του 1342, και αργότερα τον μετακίνησε σε άλλη μονή που ήταν πλησιέστερη προς το πατριαρχείο. 

Μετά δύο μήνες ο Γρηγόριος μαζί με άλλους 16 μοναχούς κατέφυγαν στην Αγία Σοφία, αλλά τον Απρίλιο του 1343 ο Καλέκας τους συνέλαβε, με το πρόσχημα ότι άσυλο είναι τα ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό οικήματα και όχι ο ναός. 

Εγκλείσθηκε τότε στη φυλακή των ανακτόρων, όπου επρόκειτο να παραμείνη επί τέσσερα περίπου έτη, μαζί με άλλους πολιτικούς κρατουμένους. 

Με απόφασι μιας ενδημούσης συνόδου (1344) αποκόπηκε από την εκκλησιαστική κοινωνία με την κατηγορία ότι παρερμήνευε την απόφασι της συνόδου του 1341 και ότι ηρνείτο την μνημόνευσι του πατριάρχου στις ακολουθίες. 

Οι περιπέτειες αυτές δεν τον εμπόδισαν να γράψη πλήθος επιστολιμαίων δοκιμίων και πραγματειών, ανάμεσα στις οποίες εξέχουν οι Αντιρρητικοί προς Ακίνδυνον. 

Από το έτος 1346 άρχισε να διαφαίνεται η μεταβολή των πολιτικών πραγμάτων. Κατόπιν παρεμβάσεως της Αννας στις 2 Φεβρουαρίου 1347 μια σύνοδος που την απετέλεσαν αρχιερείς της παρατάξεώς της κατεδίκασε κι εκήρυξε έκπτωτο τον Ιωάννη Καλέκα. 

Το βράδυ αυτής της ημέρας εισήλθε στην Κωνσταντινούπολι ο Ιωάννης Καντακουζηνός η Αννα έστειλε σ’ αυτόν αντιπροσώπους για διαπραγματεύσεις τον Γρηγόριο Παλαμά και τον πενθερό του Καντακουζηνού Ανδρόνικο Ασάνη, που ακριβώς αυτή την ώρα απολύθηκαν από τις φυλακές. 

Τον πατριαρχικό θρόνο κατέλαβε ο ησυχαστής Ισίδωρος, που εφρόντισε για την εκλογή 30 νέων επισκόπων προς αναπλήρωσι των μεγάλων κενών. Έτσι έληξε η δεύτερη περίοδος της ησυχαστικής έριδος.

Ο διαπρεπέστερος ανάμεσα στους εκλεγέντες τότε νέους επισκόπους υπήρξε ο Γρηγόριος Παλαμάς που εχειροτονήθηκε για την έδρα της Θεσσαλονίκης. Αλλά στην πόλι αυτή τα πράγματα ήσαν ταραγμένα από πενταετίας… 

Από το «Αγιολόγιον της Θεσσαλονίκης» του Κέντρου Αγιολογικών Μελετών της Ιεράς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1996, έκδοση Ιερά Μονής Αγίας Θεοδώρας.

Επιμέλεια: Στ.Κ.