Blog

Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, Η σημασία της εισόδου των σλαβικών λαών στην ενότητα της χριστιανικής οικουμένης

Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων

 Ομιλία του Βασίλειου Λαούρδα που πραγματοποιήθηκε το 1957

Συνέχεια από εδώ: https://agiatheodora.gr/agios-kyrillos-kai-methodios-gia-ti-dimiourgia-tis-slavikis-glossas/

Πολύ συνοπτικά θα γίνη εδώ λόγος και για ένα τρίτο ζήτημα, για το οποίο και παλαιότερα και τώρα ακόμη γίνεται μεγάλη συζήτησις: για τον ακριβή προσδιορισμό της σλαβικής εκείνης περιοχής, από την οποίαν πήραν την σλαβική διάλεκτο των μεταφράσεών τους οι δύο Ιεραπόστολοι. 

Το ζήτημα όμως αυτό ουσιαστικά είναι ανύπαρκτο, γιατί προσεκτική ανάλυσις των παλαιοσλαβωνικών μεταφράσεων, που μπορούνε να αποδοθούν με θετικότητα στον Κωνσταντίνο [άγιο Κύριλλο] και στον Μεθόδιο, δείχνει ότι πρόκειται για μια γλώσσα έντεχνη, που, όπως είναι γραμμένη, δεν μιλήθηκε ποτέ. 

Είναι δηλαδή μια γλώσσα λογοτεχνική, με τη σφραγίδα και τον χαρακτήρα του προσωπικού ύφους των δύο μεταφραστών, τόσο στενά δεμένη με το ελληνικό πρωτότυπο, ώστε να αποκλείεται να είχε ποτέ μιληθή. Το λεξιλόγιο και οι γραμματικοί της τύποι μοιάζουν περισσότερο να είναι βουλγαρικής προελεύσεως, δύσκολο όμως είναι να εντοπισθούν ειδικώς σε μια συγκεκριμένη περιοχή, εφ’ όσον δεν υπάρχουν τόσα παλαιοσλαβονικά στοιχεία, όσα θα χρειάζονταν για να γίνη ένας γλωσσολογικός χάρτης των παλαιοσλαβονικών διαλέκτων. 

Στο σύνολό της η γλώσσα αυτή δεν ήταν δυνατόν να είχε ποτέ χρησιμοποιηθή σε προφορική ομιλία, γιατί οι έννοιες που αποδίδει, ιδίως στις μεταφράσεις του Ευαγγελίου του Ιωάννου και των πατέρων της Εκκλησίας, δεν υπήρχαν έως τότε στη σλαβική γλώσσα που ήταν γλώσσα ποιμένων και γεωργών. 

Από την άποψι αυτή οι δύο Ιεραπόστολοι θα πρέπη να θεωρηθούν όχι μόνο ως εφευρέτες της σλαβικής γραφής, αλλά και ως δημιουργοί της σλαβικής αφηρημένης γλώσσας.

Έπειτα από τη διαπίστωσι αυτή, δεν έχει νόημα να λέγεται και να γράφεται, όπως λέγεται και γράφεται από τους περισσότερους μελετητές του έργου του Κωνσταντίνου και του Μεθοδίου, ότι η σλαβική διάλεκτος που χρησιμοποίησαν στις μεταφράσεις τους ήταν η γλώσσα των Σλάβων που είχαν εγκατασταθή στις περιοχές της Βορείου Μακεδονίας (στις «Σκλαβινίες» των Βυζαντινών). 

Πρώτα – πρώτα ο όρος «Μακεδονία» κατά την εποχή του Κυρίλλου και του Μεθοδίου δήλωνε την Ανατολική Θράκη και όχι την περιοχή της αρχαίας Μακεδονίας. Εξ άλλου δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τι διάλεκτο μιλούσαν οι κάτοικοι των Σκλαβινιών, εφ’ όσον δεν έχουμε άλλα γραπτά κείμενα της εποχής εκείνης εκτός από τις μεταφράσεις των δύο ιεραποστόλων. 

Η άλλη συζήτησις στηρίζεται στην υπόθεσι, ότι οι δύο αδελφοί γνωρίζανε από μικρά παιδιά τη διάλεκτο αυτή, ενώ το ορθό είναι ότι τα σλαβικά τα είχαν μάθει στην Κωνσταντινούπολι και ότι διεμόρφωσαν τις μεταφράσεις τους για τους Σλάβους της Μοραβίας. Στην έντεχνη σλαβική γλώσσα που χρησιμοποίησαν, λογικό είναι να ζητηθούνε ως βάσις διαλεκτολογικά στοιχεία της Μοραβίας.

Ύστερα από τα επί μέρους πληροφοριακά στοιχεία και τα επί μέρους ζητήματα, μένει τώρα να ιδούμε την σημασία της εισόδου των σλαβικών λαών στην ενότητα της χριστιανικής οικουμένης. Χριστιανική οικουμένη είναι εδώ η Βυζαντινή Ορθοδοξία γιατί από αυτήν έγιναν χριστιανοί και σ’ αυτήν έμειναν έως τώρα οι περισσότεροι και ισχυρότεροι από τους σλαβικούς λαούς. 

Την σημασία αυτή την διετύπωσε ήδη πρώτος ο πατριάρχης Φώτιος μιλώντας για τον εκχριστιανισμό των Βουλγάρων και των Ρώσων. Στη συνείδησι του τελευταίου αυτού πατρός της οικουμενικής εκκλησίας, την διάστασι μεταξύ Ελλήνων και βαρβάρων την έχει τώρα διαδεχθή η διάστασις μεταξύ Οικουμένης και βαρβαρότητος – στην οικουμένη δε ανήκουν όσοι τρέφονται και κατευθύνονται πνευματικά από το Πατριαρχείο του Βυζαντίου. 

Μιλώντας για τον εκχριστιανισμό των Ρώσων, που άρχισε ήδη επί της εποχής του, ο Φώτιος λέγει: «Το παρά πολλοίς πολλάκις θρυλλούμενον και εις ωμότητα και μιαιφονίαν πάντας δευτέρους ταττόμενον, τούτο δε το καλούμενον το Ρως… εν υπηκόων εαυτούς και προξένων τάξει εγκατέστησαν, ώστε και επίσκοπον και ποιμένα δέξασθαι και τα των χριστιανών θρησκεύματα διά πολλής σπουδής και επιμελείας ασπάζεσθαι». 

Με την ίδια στοργή και τρυφερότητα μιλάει και για τους Βουλγάρους, στον πρώτο χριστιανό ηγεμόνα των οποίων, στον Βόρι – Μιχαήλ, απηύθυνε ένα από τα ωραιότερα κείμενα της βυζαντινής γραμματείας, την παραινετική του επιστολή, στην οποία υψώνει στην ψυχή του μέχρι χθες βαρβάρων ηγεμόνος το ιδεώδες του χριστιανού βασιλέως.

Είναι δύσκολο να εξάρη κανείς όσο πρέπει την σημασία της αλλαγής που εσήμαινε για τους Σλάβους η είσοδός τους στην Οικουμενική Ορθοδοξία. Γιατί δεν είναι σχήμα λόγου η διατύπωσις ότι με τον εκχριστιανισμό τους πέρασαν από την βαρβαρότητα στον πολιτισμό. 

Η Ορθοδοξία τους έδωσε γραφή για να γράφουν τη γλώσσα τους τους βοήθησε να μάθουν, να αγαπήσουν και να πλουτίσουν τη γλώσσα τους τους προίκισε με τον κόσμο των ιδεών της ορθοδόξου ελληνικής εκκλησίας με τις μεταφράσεις των νομικών βιβλίων του Βυζαντίου τους βοήθησε να οργανώσουν την κοινωνική τους ζωή όχι επάνω στις διαθέσεις και στις προτιμήσεις των αρχηγών των γενών, όπως γινόταν έως τότε, αλλά επάνω στη γενική και στην απρόσωπη έννοια του νόμου. 

Και με την είσοδό τους στην Ορθοδοξία, που έγινε στην καλύτερη ώρα του βυζαντινού πολιτισμού, οι Σλάβοι είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από κοντά τη λειτουργία ενός κράτους οργανωμένου και στερεού, όπως ήταν το Βυζάντιο στην εποχή του Μιχαήλ, του Φωτίου και της Μακεδονικής δυναστείας.

Τέλος

Η πραγματεία του Βασίλειου Λαούρδα, «Κύριλλος και Μεθόδιος, Οι Ιεραπόστολοι των Σλάβων», εκδόθηκε από την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ίδρυμα Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1966.

Επιμέλεια Στ.Κ.